Namazdan sonra sağa sola selam vermek meşru mudur, selamdan sonra nasıl dua edilir?

- Caferi Mezhebinde son oturuşta dualar bittikten sonra bizim gibi sağa ve sola selam vermek yok üç defa "ALLAHU EKBER" diyerek eller kaldırılıyor ve buna delil olarak şunu belirtiyorlar: Hz. İmam Cafer Sadık (a.s) şöyle buyurdu:

- “Peygamber, Mekke’yi fethettiğinde öğlen namazını ashabıyla birlikte ‘Hacerül Esved’ın yanında cemaatle kıldı. Namazın selamını verdikten sonra üç kere tekbir alarak şu duayı okudu:

لا اِلهَ الاَّ اللهُ وَحدَهُ وَحدَهُ وَحدَهُ اَنجَزَ وَعدَهُ و نَصَرَ عَبدَهُ وَ اَعَزَّ جُندَهُ وَغلبَ الاَحزابَ وَحدَهُ فَلَهُ اَلمُلکُ و لَهُ الحَمدُ یُحیی و یُمیتُ و هُوَ عَلی کُلِ شَیءٍ قَدیرٌ

“La ilahe illallahu vehdehu vehdehu vehdehu enceze ve’dehu ve nesere ab’dehu ve eeze cundehu ve ğalebe’l ehzabe vehdehu felehu’l mulku velehu’l hamd, yuhyi ve yumiytu ve huve ale kulli şey’in kadir.”

“Allah’tan başka ilah yoktur. O tektir, O tektir, O tektir. Ahdine vefa etti; kuluna yardım etti. Ordusuna izzet -ve zafer- verdi. Tek başına muhalif güçleri bozguna uğrattı. Mülk ve tüm övgüler O’na mahsustur. Diriltir ve öldürür. O, her şeye kadirdir.”

Sonra yüzünü ashabına çevirerek şöyle buyurdu:

“Bu tekbiri ve bu duayı tüm farz namazların ardından okuyunuz ve terk etmeyiniz. Kim selam verdikten sonra böyle yaparsa farz bir şükrü yerine getirmiş olur." (Vesailu’ş Şia 4 / 1030 14. Bab, 2. Hadis.)

- Ehl-i sünnet mezheblerinin bu duruma bakışı nedir?

Değerli kardeşimiz,

- Burada geçen dua -az bir farkla- Sahih-i Müslim’de de rivayet edilmiştir. Metni şöyledir:

لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ، أَنْجَزَ وَعْدَهُ، وَنَصَرَ عَبْدَهُ، وَهَزَمَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ

“La ilahe illallahu vehdehu la şerike lehu lehu’l mulku velehu’l hamdu  ve huve ale kulli şey’in kadir. La ilahe illallahu vehdehu  enceze ve’dehu ve nesere ab’dehu ve hezeme’l ehzabe vehdehu.” (Hac, 147/1218)

Ancak Müslim’de verilen bilgiye göre, Hz. Peygamber bu duayı (namazdan sonra değil) Hac ibadeti esnasında/  Safa tepesinde yapmış ve -aralarında okuduğu bir dua fasılasıyla- bunu üç defa tekrar etmiştir. (Müslim, a.y)

- Ehl-i Sünnet alimlerine göre, namazda selam verdikten sonra, üç istiğfardan sonra okunması sünnet olan dua şudur: “Allahumme Ente’s-Selam ve Minke’s-Selam Tebarekte yâ ze’l-Celali ve’l-İkram” (bk. V. Zuhaylî, el-Fıkhu’l-İslamî, 1/801)

Bu duanın dayanağı Hz. Sevban’dan nakledilen, Buhari dışında Kütübü Sittenin beş kaynağında yer alan hadis rivayetidir. (bk. Neylu’l-Evtar,2/300)

Bilindiği gibi, bu dua dört mezhep müntesipleri tarafından da selamdan sonra okunmaktadır. Camilerde bu adeti görüyoruz.

Namazdan sonra sağa sola dönmek ve selam vermek

Şüphesiz ki, Resûlüllah Efendimizin (asm) nasıl ibâdet ettiği, nasıl namaz kıldığı, nasıl abdest aldığı ve ibâdetlerinde neler okuduğu, nasıl bir resmiyet ortaya koyduğu en ince taraflarına kadar tesbit edilip bize kadar rivayet yoluyla aktarılmıştır. Yeter ki, o rivayetleri sıhhatli şekilde tesbit edip müctehit imamların istidlal, ihticac ve içtihatlarını bilmiş olalım; işte o zaman bir karışıklık, bir zorluk söz konusu olmuyor ve ibâdeti en doğru şekliyle manasıyla yapma imkânları elde ediliyor..

Müminin miracı sayılan namaza Allahü Ekber denilerek başlanır ve sonunda selâm verilerek çıkılır. Bu durum, Peygamber efendimizin (asm) hem sözleriyle hem de uygulamalarıyla gerçekleşmiştir. Bazı hadisler şöyledir:

Peygamber Efendimiz şöyle buyurdu:

“Namazın anahtarı temizlik, tahrimi (dışarı ile ilgiyi kesen kısmı) tekbir, tahlil'i (dışarı ile ilgilenmeyi helal kılan kısmı) selam'dır” (Muslim rivayet etmiştir. Hakim de Muslim'in şartı ile sahihtir, demiştir. Hadis mutevatir olub, sahabe'den yedi kişi tarafından rivayet edilmiştir. en-Nazmu'l-Mulenasir, 57)

İbn Mes'ûd (r.a.)’den yapılan rivayette, demiştir ki:

"Peygamber Efendimiz (asm) sağına ve soluna selâm verir, Es-Selamü Aleyküm Ve Rahmetüllahi, Es-Selâmü Aleyküm Ve Rahmetüllahî der, o kadar ki (arkasında duranlarca) yanağının beyazlığı görülürdü." (Müslim, İkamet, 28; Ebû Dâvud, Salât, 41; Tirmizî, Mevakit, 28; Nesâî, Sehv: 68; İbn Mâce, İkamet: 28)

Âmir b. Sa'd'den, o da babasından rivayet etmiştir. Babası şöyle haber vermiştir:

"Ben Resûlüllah Efendimizi (asm) (namaz kılarken) gördüm, yanağının beyazlığı gözükecek şekilde sağına ve soluna selâm veriyordu." (Müslim, İkamet, 28; Nesâî, Tatbik, 34; İbn Mâce, İkamet, 28; Ahmed, Müsned, 1/172, 181- 2/72-4/193)

Câbir b. Semure (r.a.)’den yapılan rivayette, demiştir ki:

"Bizler Resûlüllah Efendimizle (asm) beraber namaz kıldığımız zaman (namazdan çıkarken) (sağımıza ve solumuza Es-Selamü Aleyküm Ve Rahmetullah, Es-Selamü Aleyküm Ve Rahmetullah diyorduk..." (Müslim, Salât, 120; Nesâî, Tatbik, 34, 83; Dâ¬rimî, Salât, 41; Ahmed, Müsned, 1/386, 390, 406, 408, 409, 414)

Bu ve benzeri hadislerden açıkça anlaşılacağı üzere; namazın sonunda önce sağa, sonra sola selâm vermek meşrudur. Çıkarılan hükümler ise mezheplere göre şöyledir:

a) Hanefî mezhebine göre:

Namazın sonunda selâm vermek ve "selâm" lâfzını kullanmak vâcibdir. Namazdan "selâm" lafzıyla çıkmak farz değildir. Sağ ve sol tarafa selâm verilirken selâm lâfzını kullanarak "es-Selâmu aleyküm ve rahmetullah" demek ve yanaklar görülecek şekilde başı sağ ve sol omuzlara doğru çevirmek, sağa selâm verince sağındaki melekleri ve insanları kasdetmek, sola selâm verirken yine sol taraftaki melekleri ve insanları kasdetmek sünnettir. (bk. el-İhtiyar Li-Ta'lîl'l-Muhtar, 1/54; Kaynaklarıyla İslâm Fıkhı, Celâl Yıldırım, 1/252)

b) Şafiî mezhebine göre:

Namazın on ikinci farzı, selâm vermektir. Nitekim Sahîh-i Müslim'de, "Namazın tahrîmi tekbirdir, tahlili ise selâmdır." buyurulmuştur. Selâm'm en kısa şekli "es-Selâmü aleyküm" dır. Bunun aksi de olabilir, yani "Aleykümü's-Selâm" da demek kâfidir. Ancak bu ikinci şekilde selâm vermek mekruhtur. En kâmil şekli ise, "es-Selâmu aleyküm ve rahmetullah" dır. Selâm bir defa sağa, bir defa da sola verilir ve tekrar edilmez. Sağ yanağı görülecek şekilde iltifatta bulunur ve verdiği selâmla iltifat ettiği cihetteki melekleri, mü'min olan insanları ve cinleri kasdeder. Bu da sünnettir. (bk. Fethülvahhab bi-Şerhi Menheci't-Tullab, 1/46)

c) Hanbeli mezhebine göre:

Namazın sonunda, namazdan çıkmayı irâde ederken sağ tarafına ve sol tarafına dönerek Es-Selamü Aleyküm Ve Rahmetullah der. Bu şekil selâm vermek vâcibdir, başka bir lâfız bunun yerine geçmez. Selâmda sünnet olan lafız, Es-Selamü Aleyküm Ve Rahmettullah'dır.

d) Mâliki mezhebine göre:

Mâliki mezhebine göre, namazdan çıkmak için sağ tarafa selâm vermekle yetinilir. Ancak bu imama ve bir de yalnız başına namaz kılana has bir sünnettir. Cemaatle namaz kılan kimse, hem hafif sağına, hem de soluna selâm verir, böylece sağ ve sol tarafındaki müminlerin selâmını karşılayıp cevaplamış olur. (Geniş bilgi için bk. Celal Yıldırım, Kaynaklarıyla Ahkam Hadisleri, Namazdan Selam İle Çıkmak bölümü)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet