Namazda ilk ve son oturuşun hükmü nedir?
- Mezheplere göre ilk ve son oturuşun hükmünü detaylı açıklar mısınız?
- Bu farklılığın sebebi nedir?
Değerli kardeşimiz,
Kade ve Hükmü
Kade, namazın rükünlerinden biridir.
Sözlükte “oturma, oturuş” manasına gelen kade fıkıh terimi olarak “namazların ikinci ve son rekatlarında belli bir süre oturma” anlamında olup kuûd kelimesiyle eş anlamlıdır. Celse ve cülûs da aynı manaya gelmekle birlikte daha çok iki secde arasındaki oturuş için kullanılır.
Üç ve dört rekatlı namazların ikinci rekatında yapılan oturuşa kade-i ûlâ, son rekatında yapılana kade-i ahîre denir. İki rekatlı namazların sonunda yapılan oturuş da kade-i ahîredir.
Kade’de Oturmanın Hükmü
Fakihler bu oturuşların hükmü konusunda farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Kade-i ûlâ Mâlikî ve Şâfiîlere göre sünnet, Hanefîlere göre vacip, Hanbelîlere göre farz; kade-i ahîre ise bütün mezheplerde farzdır, yani son oturuş namazın rükünlerindendir.
İlk oturuşu gerekli gören Hanefî ve Hanbelîlere göre bunun süresi teşehhüd (tahiyyat) okuyacak kadardır.
Kade’de Oturma Süresi
İkinci kadenin oturma süresinin ne kadar olacağı hususunda farklı görüşler benimsenmiştir.
Hanefîlere göre kade-i ahîrede tahiyyat okuyacak kadar, Mâlikîlere göre selâm cümlesini söylemeye yetecek kadar, Şâfiîlere göre teşehhüd ve “salli bârik”i okuyup namazdan çıkmak için verilen iki selâmdan ilkini vermeye yetecek kadar, Hanbelîlere göre ise teşehhüdü ve salli bâriki okuyup iki tarafa selâm verebilecek kadar bir süre oturmak gerekir.
Kade’de Erkeklerin Oturuş Şekli
Hanefîlere göre her iki kadede sünnet olan oturuş şekli, erkekler için sol ayağı yere döşeyip sağ ayağını parmaklar kıbleye gelecek şekilde dikmek ve sol ayak üzerine oturmak (iftirâş), kadınlar içinse sol oturak üzerine oturarak iki ayağını sağ taraftan çıkarmaktır (teverrük).
Mâlikîlere göre sağ ayak, parmaklar kıble istikametine gelecek şekilde dikilir ve sol ayak sağ tarafa uzatılarak oturak üzerine oturulur. Bu aynı zamanda Hanefîler dışındaki mezheplerin teverrük yorumudur.
Hanbelîler ve Şâfiîlere göre kade-i ûlâda iftirâş, kade-i ahîrede teverrük şeklinde oturulur.
Kade’de Kadınların Oturuş Şekli
Mâlikîler’le Şâfiîlere göre kadınlar da erkekler gibi otururlar.
Hanbelîlere göre kadınlar bağdaş kurarak veya teverrük şeklinde otururlar ki bu sonuncusu daha uygundur. Kade sırasında ellerin uyluk üzerine konulacağı hususunda ulemâ görüş birliğine varmıştır.
Kade’de İşaret Parmağını Kaldırmak
Mezhepler arasında bu kadelerde okunan teşehhüdün sözlerinde ve hükmünde, ayrıca kelime-i şehâdet okunurken işaret parmağının belli bir şekilde kaldırılıp indirilmesinde de görüş ayrılığı bulunmaktadır.
Mâlikîlere göre her iki teşehhüd de sünnet, Şâfiîlere göre ilk teşehhüd sünnet, ikincisi farz, Hanbelîlere göre ilk teşehhüd vâcip, son teşehhüd farz, Hanefîlere göre ise her iki kadede teşehhüd okumak vâciptir.
Farklı Hükümlerin Sebebi ve Hikmeti
Namazda oturuş şekli ve bu sırada okunacak dinî metinler konusunda ortaya çıkan değişik görüşler, Hz. Peygamber (asm)’in kolaylık sağlamak amacı taşıyan farklı uygulamalarına ve bunların yorumlanmasına dayanmakta olup, bunlardan bir görüşe uyup ona göre davranmak, ibadetin makbul sayılması için yeterlidir.
Kaynaklar:
Lisânü’l-ʿArab, “ḳʿad” md.;
Şâfiî, el-Üm, I, 101;
Tahâvî, el-Muḫtaṣar (nşr. Ebü’l-Vefâ el-Efgānî), Kahire 1370/1950, s. 27-31;
Kâsânî, Bedâʾîʿ, I, 113;
İbn Rüşd, Bidâyetü’l-müctehid, I, 116-117;
İbn Kudâme, el-Muġnî, I, 532-541;
Nevevî, el-Mecmûʿ, III, 449-450, 462-463;
İbnü’l-Hümâm, Fetḥu’l-ḳadîr, I, 193-194;
Muhammed b. Ahmed ed-Desûkī, el-Ḥâşiye ʿale’ş-Şerḥi’l-kebîr, Kahire 1328, I, 240-241;
Cezîrî, el-Meẕâhibü’l-erbaʿa, I, 194-200;
“Cülûs”, Mv.F, XV, 267-268;
“Ṣalât”, a.e., XXVII, 69-70, 74, 79, 83, 97, 99-101.
(bk. TDV İslam Ansiklopedisi, Kade md.)
Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet
