ELLİ DÖRT FARZ

"Elli dört farz" terimi, İslam`in halk seviyesinde anlatımında bu terimi çıkaranlara göre, dinin en önemli emir ve yasaklarını anlatan bir ifadedir ve elli dörtle sınırlandırıcı bir nassa ya da ictihada dayanmamaktadır. Bir diğer ifade ile Islam`in öğrenildiği temel deliller olan, kitap, sünnet, icma, kıyas ve onlara bağlı deliller böyle bir sınırlama ve sayıdan söz etmezler.

İslam`da pek çok emir ve yasakların olduğu vakıadır. Hatta bu emir ve yasaklar arasında bir hiyerarşinin (büyüklük - küçüklük sırasının) bulunduğu da genel kabul gören bir durumdur. Buna göre bazı farzlar diğerlerinden daha önemli, bazı yasaklar da diğerlerinden daha ağırlıklı olabilir. Ancak bunları hem birbirine karıştırmak, hem de farzları veya haramları elli dörtle sınırlamak doğru değildir.

Mızraklı ilmihalinde geçen sıralamaya baktığımızda;

1. Bunların her birerlerine istilahi anlamda farz denemeyeceğini görürüz. Farz: Şarı` (şeriat koyucu) tarafından yapılması kesin ifade ile istenen ve yapanın sevap kazandığı, yapmayanın ise günah ve cezayı hakkettiği fiillerdir. Oysa kimse ile alay etmemek, içki içmemek, zina ve livate yapmamak gibi şeyler, bir şeyi yapmak değil, yapmamaktan ibarettirler. Din istilahında bunlar farz ile değil, haram ile ifade edilirler. Bu konuda "terletmeyi" de bir eylem yapma olarak görmek zorlama olur.

2. Bu maddelerin pek çoğunun, diğerlerini de içine aldığından tekrar oldukları açıktır. Mesela Kur`an'ı delil kabul etmek, dedikten sonra, anaya babaya iyilik etmek, akrabayı gözetmek, içki içmemek vs. gibi şeyler hep onun tekrarı olmuş olurlar. Çünkü Kur'an`i delil sayan herkes bunları ve benzerlerini de zaten böyle kabul edecektir. Keza dünyadaki şeylere ibret gözüyle bakmak ile tefekkür etmek farklı şeyler değildir.

3. Ölümü hak bilmek gibi şeyler de farz telakki edilemez. Çünkü ölümün hak, yani mutlaka gerçekleşecek olduğunu herkes bilir. Zekatını verenin ayrıca sadaka vermesi ise zaten farz değildir.

4. Sıralamada hiçbir değer ve meratip gözetilmemiştir. Mesela cünüplükten yıkanmak başlarda yer alırken, Allah`a şirk koşmamak gibi önemli bir yasak sonlarda zikredilmiştir.

5. Bazı küçük günahlar sayıldığı halde, haksız yere adam öldürmek, sihir yapmak, zina iftirasında bulunmak, faiz yemek, cepheden kaçmak... gibi büyük günahlar zikredilmemiştir.

Bu ve benzer durumlar dikkate alındığında "Elli Dört Farz" gibi bir terimin bütün farzları ya da haramları içine almadığı görülür. Onun yerine "Dinin emir ve yasaklarının önemlileri" denerek, tekrarlardan uzak ve büyükten küçüğe doğru sıralı bazı temel prensipler verilse, en azından öğretici bir özetleme olmuş olabilir. "Otuz İki Farz" terimi ise "Elli Dört Farz"a göre daha tutarlıdır.

Bu isimle meşhur olmuş ve her müminde bulunması gereken 54 farz şunlardır:

1. Allah-ü Teàlâ'yı bilip ibadet etmek.
2. Helâlinden yemek ve içmek.
3. Abdest almak.
4. Beş vakit namaz kılmak.
5. Cünüplükden gusletmek.
6. Kişinin rızkına Allah-ü Teàlâ'nın kefil olduğunu hak bilmek.
7. Helâlden pâk libas giymek.
8. Hakk'a tevekkül etmek.
9. Kanaat etmek.
10. Nîmetlere mukabil Hak Teàlâ'ya şükretmek.
11. Hak'tan gelen kazàya razı olmak.
12. Belâlara sabretmek.
13. Günahlara hemen tövbe etmek.
14. İhlâs üzere ibadet etmek.
15. Şeytanı düşman bilmek.
16. Kur'an'ı hüccet tutmak.
17. Ölümü hak bilmek.
18. Hak Teàlâ'nın sevdiğini sevip, sevmediğinden kaçmak.
19. Babaya ve anaya iyilik etmek.
20. El-emrü bil-ma'ruf ve nehy-ü anil münker yapmak (iyiliği emretmek, kötülükten sakındırmak).
21. Akrabayı ziyaret etmek (sıla-i rahim yapmak).
22. Emânete hıyânet etmemek.
23. Dâimâ Allah-ü Teàlâdan korkup, ferahı terk etmek.
24. Allah-ü Teàlâ'ya ve Rasûlüne itaat etmek.
25. Günahlardan kaçıp ibadetle meşgul olmak.
26. Din reislerine itaat etmek.
27. Aleme ibret nazarıyla bakmak.
28. Tefekkür etmek.
29. Dilini fuhuş sözlerden korumak.
30. Kalbini pâk tutmak.
31. Hiç kimse ile alay etmemek.
32. Harama bakmamak.
33. Sözlerinde sàdık olmak.
34. Kulağını münkerâtı dinlemekten men etmek.
35. İlim taleb etmek.
36. Kile ve terazisini hak üzere tutmak.
37. Hakk'ın azabından emin olmayıp dâimâ korkmak.
38. Fukaraya sadaka vermek ve yardım etmek.
39. Hakk'ın rahmetinden ümidini kesmemek.
40. Nefs-ü hevâsına uymamak.
41. Allah rızası için yemek yedirmek.
42. Kifayet miktarı rızık taleb etmek.
43. Malının zekâtını vermek.
44. Hayız ve nifas halinde iken eşine yaklaşmamak.
45. Cem-i mâsiyetten kalbini pâk tutmak.
46. Kibirliliği terk etmek.
47. Baliğ olmamış yetimin malını muhafaza etmek.
48. Taze gençlere yakın olmamak.
49. Mâlî ve bedenî kudreti olduğu zaman hac etmek.
50. Zulümle kimsenin malını yememek.
51. Hakk'a şirk koşmamak.
52. Zinâdan kaçınmak.
53. Şarap ve içki içmemek.
54. Yalan yere yemin etmemek.