Katılım bankaları, kaydi para oluşturarak faizli işlem mi yapar?

Soru 1:
- Şu iddia doğru mu: Katılım bankaları diğer bankalar gibi kaydî para yaratmaktalar ve bunu yapmak için gerekli nakdi parayı merkez bankalarından temin etmekteler. Hiçbir para Merkez Bankası’ndan ama artı ama eksi faizsiz çıkmayacağına göre, katılım, yatırım, atılım vs. bankası olup olmaması hiç de önemli değil...
Soru 2:
- Hz. Peygamber’in kullandığı parasal sistemi anlatır mısınız?

Değerli kardeşimiz,

Cevap 1:

Faizli işlem yapan bankaları bir yana bırakalım, katılım bankaları kaydî para oluşturmak için Merkez Bankası’ndan faizle para almazlar.

Kaydî para zincirleme kredi işleminde oluşur.

Katılım bankalarının en önemli farkı kredi vermemesidir. Bu bankalar yaptıkları meşru / helal işlemleri (alım-satım, kiralama, vekil olarak yatırım, ortak üretim…) halkın yatırdığı paralarla yaparlar, hâsıl olan kârı mudarabe ortaklığı esasına göre katılım hesabı sahiplerine paylaştırırlar. Eğer banka zarurete düşer de Merkez Bankası’ndan kredi alırsa ve bundan da bir kâr hasıl olursa, bunun katılım hesabı sahipleri ile alakası olmaz.

Cevap 2:

Peygamber Efendimiz (asm) ne bir para sistemi kurdu ne de yaşadığı toplumun para yerine kullandığı nesneleri değiştirdi. Onun yaşadığı dönemde ticaret ya mallar arasında takas şeklinde yapılıyordu veya altın ve gümüş ile mal alınıp satılıyordu. Altın ve gümüş de basılı değildi; altın için miskal, gümüş için dirhem isimli ağırlık ölçüsü vardı, fiyatlar “şu kadar miskal altın” veya "şu kadar dirhem gümüş” olarak belirleniyor, altın ve gümüş hassas terazide tartılarak ödeme yapılıyordu.

Peygamberimiz (asm), vahiy ile gelen faiz yasağını detaylandırdı, para ve mal takasında (alım-satımında) gerçekleşen faizi tanımladı ve yasakladı. Buna göre: Para (yani altın ve gümüş ile) mal alım satımında faiz gerçekleşmez. Fahiş fiyat gerçekleşebilir. Bunun da sınırı ve hükmü vardır. Mal ile mal alım satımında (takasında) belli mallarda aynı malın kendi cinsinden olanla alım satımında fazlalık olmayacak ve bu işlem vadeli olmayacak. Altın ile altının, gümüş ile gümüşün ve dolayısıyla para ile paranın alınıp satılmasında fazlalık olmayacak, vade olmayacak; peşin olacak. Altın ile gümüş veya para, para ile yabancı paranın alım satımında peşinlik şart, tartı ve miktar eşitliği şart değil; rayiç bedel ile peşin alınır ve satılır.

Altın, gümüş, para ve faizlik mallar, hiçbir menfaat beklemeden, Allah rızası için ödünç verilirse (karz-ı hasen yapılırsa) vade faiz oluşturmaz.

İşte Peygamberimizin (asm) (vahyin) getirdiği faiz yasağı sistemi budur.

Sağlam para sistemini Müslüman ilim adamları kuracaklar, siyasi otorite de uygulayacaktır. Bu sistemin kurulmasının gerekli olduğu hakkında, aldatmanın, meşru olmayan yoldan menfaat sağlamanın haram olması, ölçü ve tartıyı doğru tutmanın farz olması gibi hükümleri ifade eden naslar (ayetler ve hadisler) vardır.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet