Fatiha suresi Besmele ile başlayıp hep dua ile gidiyor; Allah hiç besmele çeker mi?

- Arapça metinde olmayan Saffat 164-166'da melekler ifadesini, bazı ayetlerdeki, -de ki, -söyle, gibi sözleri sanki insan söylüyor?

Değerli kardeşimiz,

Evvela, Kur’an’ın ilk inen ayeti “Yaratan Allah’ın adıyla oku.” mealindedir. Burada “Oku” emri, Allah’ın elçisi Hz. Muhammed (asm)’e hitaptır. Bu emir bütün Kur’an’ı kapsamaktadır. Dolayısıyla Kur’an’da -başında açıkça- “İkra = oku” veya “Kul = söyle” sözcüklerinin bulunmadığı bütün ayetlerin ve surelerin başında zımnen var kabul edilmektedir. Buna göre, Fatiha’nın başında yer alan “Rahman ve Rahîm olan Allah’ın adıyla” mealindeki Besmelenin başında da “İkra = Oku” veya “Kul = Söyle” sözcüğü hep vardır. Bunu ilmî bir ifadeyle aktarmak gerekirse,“İkra = Oku” veya “Kul = Söyle” sözcüğü, “Kur’an’ın bütün ayet ve surelerinin başında ya melfuzdur (açıkça zikredilmiştir) veya melhuzdur (zımnen vardır).

İkincisi, İmam Şafii gibi bazı alimlere göre, Fatiha'nın başındaki Besmele, sureden bir ayet olmakla beraber, İslam alimlerinin büyük çoğunluğuna göre, diğer surelerin başında olduğu gibi, Fatiha suresinin başındaki Besmele de sureden bir ayet değil, teberrüken yer almıştır.

Bu melhuz olan “oku / söyle” sözcüğü, Fatiha'nın bütün ayetlerinde de geçerlidir. Zaten surenin başında “Oku!” veya “Söyle!” denilmişse bunun bütün sure için geçerli olduğu hususunda tereddüt etmemek gerekir. Örneğin; Enam 6/19. ayetin başında “Kul = söyle, de ki" kelimesi açıkça kullanılmıştır. Kehf, 18/110’da “Kul = söyle, de ki" kelimesi açıkça kullanılmıştır.

Kur’an’ın -kırktan fazla olan- mucizevî yönlerinin başında, ifadelerindeki îcazıdır / çok veciz ifadeler kullanmasıdır, ince münasebet ipçikleriyle birbirinden uzak görülen ayetler arasında bir bağlantı kurmasıdır. Saffat, 37/164-166. ayetlerinde de belagatın bu îcaz sanatı söz konusudur. Dikkat edilirse ilgili suresin 149. ayetinde melekleri Allah’ın kızları olarak görenlere “istifham-ı inkârî” denilen karşı soruyla bir azarlama üslubu söz konusudur. 150. ayette ise “melaike = melekler” açıkça söz konusu edilmiştir. Ve bu muhteva 166. ayete kadar farklı yoğunlukta ince bir münasebet zinciri içerisinde terennüm edilmiştir. Bu konu çok ciddi bir ihtisas mevzuudur.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet