Farz kılınan bir şey dinen zorunlu olmuyor mu?

- Bakara Suresi 178. ayete göre farz kılınan bir şey dinen zorunlu olmuyor mu?
- Bakara Suresi 178. Ayette “Ey iman edenler! Öldürülenler hakkında size kısas farz kılındı.” buyuruluyor. Ancak ayetin devamında veli tarafından af durumu olursa kısas yerine diyet ödenmesi buyruluyor.
- Farz kelimesinin dinen zorunlu şeyler anlamına geldiğini biliyorum. Peki bu durumda “farz” kılınan kısasın yerine af durumu olursa aynı ayetin devamında nasıl başka bir uygulama da (yani diyet) gerçekleştirilebileceği mümkün oluyor?
- Yoksa bu ayetteki “farz kılındı” ibaresi zorunlu olmaktan ziyade başka anlamda bir ifade midir, yani kısas size serbest bırakıldı gibisinden mi?

Değerli kardeşimiz,

İlgili ayetin meali şöyledir:

“Ey iman edenler! Öldürülenler hakkında kısas size gerekli kılındı. Hüre hür, köleye köle, kadına kadın. Ancak her kime, kardeşi tarafından bir şey bağışlanırsa artık ona hakkaniyetle uymalı ve diyeti ona güzellikle ödemelidir. Bu, Rabbinizden bir hafifletme, bir rahmettir. Bundan sonra kim haddi aşarsa ona elem verici bir azap vardır.”(1)

Bu ayetin ifadelerinde çelişki aramak, gerçekten zihinsel bir çelişkidir. Zira, aynı ayette biraz önce “kısas” farz kılındı denilmesi, biraz sonra “ancak kardeşi tarafından affedilen kimse diyet ödesin” gibi farklı hükümler hem Kuran’da hem beşeri hukukta çok yaygın bir prensiptir.(2)

Beşeri hukukta da resmiyette kabul edilen kanunlarla tespit edilen hükümler yanında, istisna olarak ortaya konulan af unsuru da vardır. Nice mahkûmların resmi müeyyidelerle çarpıldığı cezalar dururken, affedildiği de görülmektedir. Hatta “iyi hâl” durumuyla olarak cezaların hafifletildiği veya tamamen berat edildiği olaylar da vardır.

İslam ceza hukukunda kısasla ilgili hukukî mevzuatın kaynağını Kuran ve Sünnet oluşturmaktadır.

Kuran ve Sünnette haksız yere adam öldürme büyük günah sayılarak yasaklanmıştır. Ahlakî ve uhrevi sorumluluğunun yanında(3) maddi-dünyevi ceza olmak üzere bu tür kasıtlı fiillerin karşılığının kısas olduğu(4), adam öldürmede maktulün velisine kısası isteme yetkisi verildiği(5), maktulün velisinin katili affetmesi hâlinde(6) veya hataen adam öldürmelerde(7) diyet ödeneceği ifade edilmiştir.(8)

Kuran’da kısas formundan başka ikab ve ceza kavramları kullanılarak kötülüğün karşılığının ona denk bir kötülük olduğu(9) ve cezanın suç ile orantılı olması gerektiği de(10) vurgulanmıştır.

İlave bilgi için tıklayınız:

- "Kısasa kısas"ı nasıl anlamalıyız?

Dipnotlar:

1) Bakara, 2/178)
2) örneğin bk. Nisa: 48; Hicr: 28-31 Ahzab: 53/37-39, Nur, 30-31.
3) Nisâ 4/93; Mâide 5/32; En‘âm 6/151; İsrâ 17/33; Buhârî, “Diyât”, 1-2.
4) Bakara 2/178-179.
5) İsrâ 17/33.
6) Bakara 2/178.
7) Nisâ 4/92.
8) Zeylaî, Nasbu’r-raye, IV, 327-328; ayrıca bk. Müsned, I, 63; Ebû Dâvûd, “Diyât”, 15, 26; İbn Mâce, “Diyât”, 8; Nesâî, “Taḥrîm”, 14, “Ḳasâme”, 31.
9) Yûnus 10/27; Şûrâ 42/40.
10) Nahl 16/126.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet