"Eşya misliyle temsil edilir." sözü, İslamî kaynaklarda geçer mi?

Değerli kardeşimiz,

Bu konuda iki ayrı terim vardır: Biri “misil”, diğeri de “mislî”dir.

Misil, varlığın birbirine benzemesi anlamında kullanılır. Aynı türe dahil bulunan ve mahiyetleri ortak olan iki varlığın bütün yönleriyle birbirine benzemesi, demektir.

Konuyla ilgili olarak ortaya çıkan farklı görüşler şöylece özetlenebilir:

- Biri diğerinin yerine geçebilen ve aynı fonksiyonu icra eden iki varlık birbirinin benzeridir.

- En özel niteliklerde ortak olan iki varlık benzerdir.

- İki varlık arasındaki benzerlik isimler, kavramlar, ifade ve anlatımlarla değil, zat ve sıfatları bakımından aynı mahiyete sahip olmakla gerçekleşir.

Buna göre misil kelimesine, "iki varlığın aynı mahiyeti taşıması ve mahiyeti oluşturan unsurlarda ortak olması" anlamı verilmiştir.

“Birbirine benzeyen, birbirinin yerine geçebilen şeyler" anlamındaki misil kelimesinden türetilen mislî kelimesi ise, fıkıh terimi olarak fiyatı etkileyecek bir fark olmadan birbirinin yerine geçebilen, görünüm, iç yapı ve ekonomik fayda bakımından eş özelliklere sahip aynı türe ait malları ifade eder.

Mislî mallar, miktarlarının belirlenme şekline göre dört gruba ayrılır.

1. Un gibi miktarı ağırlık ölçüsüyle belirlenenler (veznî, mevzun/mevzûnât).

2. Buğday gibi miktarı hacim ölçüsüyle tespit edilenler (keylî, mekîl/ mekîlât).

3. Aynı cins kumaş gibi miktarı uzunluk ölçüsüyle belirlenenler (zerî, mezru'/mezrûât).

4. Yumurta gibi miktarı sayma yoluyla tespit edilip büyüklükleri ve değeri birbirine yakın olanlar. (bk. Mecelle, md. 132-136,145,147)

Bir de kıyemî eşyalar vardır ki bunlar da ölçülen, tartılan ve bedeli ile alışverişe konu olan ticari mallardır.

Ticarî örfle ilişkili olduğundan, bu sınıflar içerisindeki mallar örfe göre yer değiştirebilir. Aynı şekilde zamanla kıyemî mallar mislî, mislî mallar kıyemî mala dönüşebilir. Yine benzerlerinden farklılaşacak ve değeri düşecek şekilde ayıplı hale gelen, birbirinden ayırt edilemeyecek şekilde başka cins malla karışan veya kullanılan mislî bir mal da kıyemî hale gelir.

Kural olarak standart ve fabrikasyon üretilen mallar mislî, her biri özel bir ustalıkla yapılmış el ürünü mallar ise kıyemîdir.

Ayrıca, Kur’an’da kısas ayetlerinde ve fıkıhta cinayetler bahsinde buna benzer birbirinin muadili uzuvlar işlenmekte ve ihlal edildiklerinde, yani bu uzuvlara zarar verildiğinde karşılığı yine bu uzvun yok edilmesi şeklinde konular da vardır. (bk. Bakara, 2/178,179, 194; Maide, 5/45. ayetler.)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet