Erteleme hastalığından nasıl kurtulurum?

Erteleme bağımlılığından kurtulma yolları nelerdir? Üzerime bir erteleme bağımlılığı çöktü ne olursa olsun eğer ki o iş hayırlıysa erteliyorum. Bu konu hakkında sizin ve diğer alimlerin ve peygamberin (aleyhissalatü vesselamın) bu konuya dair tavsiyesi var mı?

Değerli kardeşimiz,

“Böbürlenip kibirlenen, fitnecilik yapan kimse olmayın; iyi, güzel şeylerin ticareti dışında ticaret eden de olmayın. Muhakkak ki, onlar amellerini geriye erteleyen / yarıncı kimselerdir.” anlamında sahih bir hadis-i şerfi vardır. (Müsned, 1/129; Mecmau’z-Zevaid, 5/172)

“Cehennem halkının en fazla çığlıkları (güzel işlerini, tövbelerini) tehir etmekten / ertelemekten / yarıncılıktan kaynaklanır.” anlamında hadis ise zayıftır. Hatta Hafız Irakî, bu hadisin kaynağını bulamadığını söylemiştir. (bk. Tahricu ahadisi’l-İhya -ihya ile birlikte- 3/117)

Burada “ertelemek”, hayrı ertelemek, Allah için yapılacak işleri savsaklamak anlamındadır.

Nitekim, bir ayette “Onlar: ‘Rabbimiz! Bizi geri gönder, yaptıklarımızdan başkasını yapalım’ derler…” (Fatır 37) buyurulmuştur.

Peygamberimizin direkt uyarıları vardır:

"Beş şey gelmeden evvel beş şeyi fırsat bil: Ölüm gelmeden önce hayatının, hastalık gelmeden önce sağlığının, meşguliyet gelip çatmadan önce boş vaktinin, ihtiyarlık gelmeden önce gençliğinin, fakirlik gelmeden önce zenginliğinin." (Münavî, Feyzu’l-Kadîr, 2/16)

“Yedi şey gelmezden önce hayırlı amelleri işlemeye devam edin, neyi bekliyorsunuz? Her şeyi unutturacak yoksulluğu mu, azdırıp saptıran zenginliği mi? Bedeni ve tüm güçleri bozan hastalığı mı? Bunaklık meydana getiren ihtiyarlığı mı? Ansızın geliveren ölümü mü? Yoksa gelmesi beklenen Deccâl fitnesini mi? Yoksa kıyamet saatini mi bekliyorsunuz? Ki onun gelmesi daha dehşetli ve daha acıdır.” (Tirmizi, Zühd, 3)

Demek ki, hayrı, iyiliği, salih ameli ve yapılması gereken işleri ertelemek büyük pişmanlıklara, üzüntülere, maddi-manevi kayıplara, eğer yapılması gereken farz veya vacip bir ibadet ise cehennem azabına neden olabilir.

Erteleme neden olur?

Psikolojide bunun farklı sebepleri olabilir:

Mükemmeliyetçilik. “Mükemmel yapamayacaksam hiç başlamayayım.”

Gizli korkular. Başarısızlık korkusu, eleştirilme korkusu.

Duygu bağımlılığı. İnsan zor bir işe değil, o an kendini “iyi hissettirecek” şeye yönelir.

Nefs ve şeytanın vesvesesi. Allah, “Şeytan sizi fakirlikle korkutur ve sizi çirkin şeylere çağırır.” diye haber verir. (Bakara 268)

Demek ki, erteleme hem psiko-duygusal hem nefis ve şeytan kaynaklıdır.

Alimlerin Bu Konudaki Tavsiyeleri

İmam Gazâlî, ertelemenin, günahı “yerleştiren ve kalbi katılaştıran” en büyük tehlikelerden biri olduğunu söyler. (İhyâ, “Tevbe” bölümü)

İbn Cevzî, “En büyük aldanış, tövbeyi ve hayrı ileriye bırakmaktır.” der.

Mevlânâ ise, diken hikâyesi ile ünlü tavsiyesini yapar: “Dikenler (günahlar) büyüyor, sen yaşlanıyorsun. Erteleme!”

Erteleme Hastalığından Kurtulmak İçin 10 Pratik Yöntem

Bu bölüm tamamen uygulamaya yöneliktir.

1. “5 Dakika Kuralı” ile Başlayabilirsin

Bir işe başlamak zordur. Ama “5 dakika sadece başlayacağım” dersiniz → beyin direnci kırılır → devamı gelir.

2. Niyetini günlük yenilemeye çalış

Sabah namazından sonra: “Bugün Allah için şu şu işleri yapacağım.” gibi. Bu niyet, meleklere işi yazdırır, motivasyon sağlar.

3. Ertelediğin işin bedelini yazabilirsin

Bir işi erteleyince ne kaybediyorsun? Zaman, huzur, fırsat, para, ahiret sevabı gibi. Bunu görünce nefis direnemeyecektir.

4. Büyük işleri küçük parçalara bölebilirsin

Kuran ezberi günlük 1 ayet, kitap günde 2 sayfa, oda düzeni bir köşe gibi. Beyin küçük hedefleri sever.

5. Başlama ânı için tetikleyici belirlemek uygun olabilir

Namazdan sonra Kuran, yemekten sonra 10 dakika okuma, şimdi vakti giren namazı kılmak gibi…
Tüm gün yapacağım demek ertelemeye neden olabilir.

6. Telefonu sessize alıp, ortamı temizleyebilirsin.

Unutmamak gerekir ki, çevresel dikkat dağıtıcılar ertelemenin %70 sebebi olarak görülüyor.

7. Günlük muhasebe

Gece 3 dk. “Bugün neyi erteledim? Neden?” demek gibi.

Böyle bir hesaplaşma Hz. Ömer efendimizin uygulamasıdır.

8. Salih dost edinmek sünnettir

“Birlikte oturduğunuz dostlarınızın en hayırlısı, görünüşüyle size Allah’ı hatırlatan, sohbetiyle sizin güzel amellerinizi arttıran, salih ameliyle/güzel fiil ve davranışlarıyla size ahireti hatırlatan kimsedir.”(Suyutî, Camiu’s-Sağir, II/14).

9. Tövbe ile reset atalım

Bir işte sürekli ertelemeyi tövbe konusu yapmak etkili olur.

10. Dua

Peygamberimiz şu duayı sık okurdu:

“Allah’ım! Acizlikten, tembellikten ve ertelemeden Sana sığınırım.” (Buhârî, Daavât 38; Müslim, Zikir 52)

Hadiste “ertelemek” kelimesi ayrıca geçmez; fakat acizlik ve tembellik doğrudan erteleme davranışının köküdür.

Özetle

- Hayrı ertelememek konusundaki mesajları ayetler ve sahih rivayetler destekler.

- Erteleme hem psikolojik hem nefis kaynaklıdır.

- Mümin, hayrı hemen yapan, kötülüğü hemen terk eden kişidir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet