Ebû Davud 492.500 tane hadisi yırtmış mı?

- Ebû Bekr b. Dâse, Ebû Davud'un şu sözünü nakleder:
"Rasûlullah'ın (as.) 500.000 hadisini yazdım. Bunlar arasından şu kitabın ihtiva ettiği 4.800 hadisi seçtim. Eserimde sahih hadisi, sahihe benzeyeni ve ona yakın olanı zikrettim (Câmiu'l-Usûl 1. Cilt, 260. sayfa)
- O zamanlarda A4 kağıdı diye bir şey yoktu deri veya taş gibi materyallere yazılar yazılıyordu diye biliyorum. Bu kadar hadisi yazacak kadar materyal nasıl bulunmuş olabilir?
- Ayrıca hepsi Peygamber Efendimizin sözü olmasına rağmen 492.500 hadise ne oldu? Haşa Ebû Davud 492.500 tane peygamber efendimizin yazılı sözünü yırtıp attı mı?

Değerli kardeşimiz,

Öncelikle soruda geçen Ebu Davud’un yaşadığı dönemde yazı yazacak materyalin az olduğu; özellikle kâğıdın olmadığı sorusunu cevaplayalım.

Ebu Davud, Ahmed b. Hanbel’in talebesidir. Hicrî 202-275 yılları arasında yaşamıştır. İlim tahsiline Sicistan’da başlamış, hadis bilgisini artırmak maksadıyla on sekiz yaşında seyahate çıkarak önce Bağdat’a, daha sonra Basra’ya gitti ve orada uzun süre kalmıştır.

Yakındoğu’da ilk kağıt imalathanesi Abbasî halifesi Harunnürreşîd döneminde 178 (794-795) yılında Bağdat’ta açılmıştır. Yani Ebu Davud doğmadan 25 yıl önce Bağdat’ta kağıt imalathanesi vardı. Bermekîler’den Horasan Valisi Fazl b. Yahyâ’nın önerisiyle kurulan bu imalathanenin benzerleri daha sonra Şam, Trablusşam, Hama, Yemen ve Mısır’da da faaliyete geçti.

İbnü’n-Nedîm’in "el-Fihrist"inden öğrenildiğine göre (s. 23) İslam dünyasında 987 yıllarında firavnî, süleymânî, caferî, talhî, tâhirî ve nûhî adlarında altı cins kağıt kullanılmaktaydı. Bunlardan birincisi Mısır’a, diğerleri Süleyman b. Reşîd, Cafer b. Yahyâ el-Bermekî, Talha b. Tâhir, II. Tâhir ve Samani Hükümdarı I. Nûh’a izafe edilen kâğıtlardır.

Orta Çağ İslam kültürünün üstün olmasının sebepleri arasında, İslam dünyasında bol miktarda kağıt üretilmesi ve kullanılmasının payı küçümsenemez. Kağıt imal edilen Semerkant gibi şehirlerin de bir ilim ve kültür merkezi haline geldiği görülmektedir.

Dolayısıyla Ebu Davud’un yaşadığı dönemde kâğıt sıkıntısı olmadığı açıktır.

Hatta Ebu Davud’un hocası sayılan Ahmed b. Hanbel’in Müsned’inde yaklaşık 40.000 civarında rivayet olduğunu bilmekteyiz. Hicri 211 yılında vefat eden Abdurrezzâk’ın Musannef’inde 21.003 hadis; hicrî 235 tarihinde vefat eden İbn Ebi Şeybe’nin Musannef’inde ise 37.943 hadis vardır. Bu kitaplar Ebu Davud’dan önce telif edilmiş kitaplardır.

Ayrıca özel olarak neredeyse hicrî ikinci asırdan itibaren hadis yazma toplantılarının düzenlendiğini bilmekteyiz. Bir muhaddisin rivayet ettiği hadisleri veya bir alimin okutacağı metni talebeye yazdırması anlamında imlâ meclisleri vardı. Muhaddislerin imlâ meclislerinin büyük ilgi gördüğü, bazı meclislere binlerce kişinin katıldığı nakledilmiştir. Nitekim Ebu Bekir b. Ebû Şeybe, imlâ metoduyla 20.000 hadis yazmayı hadisçi olmanın bir şartı kabul etmiştir.

Bütün bunlar söz konusu dönemlerde yazacak malzeme bulma sıkıntısının olmadığını ortaya koymaktadır.

Sorunun ikinci kısmında ifade edilen “Hepsi Peygamber Efendimizin sözü olmasına rağmen 492.500 hadise ne oldu? Haşa Ebû Davud 492.500 tane Peygamber efendimizin yazılı sözünü yırtıp attı mı?” konusuna gelince:

Öncelikle belirtilmesi gereken şudur; bu hadislerin hepsi Hz. Peygamber (asm) Efendimizin sözü değildir. Bir kısmı sahâbî, bir kısmı tabiûn sözüdür. Çünkü muhaddislere göre onlar da mevkûf ve maktu’ hadis adları altında hadis olarak değerlendirilmektedir.

Ayrıca bunların tamamı farklı konulardan bahsetmeyip bir kısmı tekrar mahiyetindedir. Bu rakamın içinde mevzu rivayetlerin olacağı da nazara alınırsa, sayının mübalağa olmadığı anlaşılacaktır.

Burada hatırlatılması gereken önemli bir nokta da herhangi bir alimin hadis kitabı tasnif ederken ne maksatla telif ettiği meselesidir. Elbette zühdle ilgili hadisleri toplamayı hedefleyen bir alim, kitabında ahkam hadislerine yer vermeyecektir. Bu durum, diğer rivayetlerin atıldığı anlamına gelmez.

Kimi alim sadece en sahih hadisleri toplamayı esas alırken, kimisi de sadece illetli yani zayıf olanları kitabına almayı şart koşmaktadır. Sadece mevzu yani uydurma rivayetleri kitaplarında toplayan alimler de vardır.

Dolayısıyla şartına yani kitabının telif maksadına uymayanları elbette kitabına almayacaktır.

Ebu Davud da Sünen’inde bizzat Hz. Peygamber Efendimizden gelen ahkama yönelik hadisleri toplamayı hedeflemiş ve genellikle bab başlıkları altında oldukça az hadise yer vermiştir.

Zaten muhaddislerin sıklıkla ifade ettikleri kitaplarını uzatmamak için bu miktar ile yetinmiş oldukları gerçeğini göz ardı etmemek gerekir.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Ahmed b. Hanbel'in bir milyon hadis ezberlediği doğru mudur, hadis ...
- Buhari'nin 600.000 hadis bildiği yalandır, iddiasına ne dersiniz ...

Ayrıca bk.

- Mustafa Karataş, Hadis Sayım Metotlarının Hadislerin Sayısına Etkisi, İLAM Araştırma Dergisi c. III, sy. 2 (Temmuz-Aralık 1998).
- Diyanet İslam Ansiklopedisi.
- Hadis Edebiyatı, İsmail Lütfi Çakan.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet