Dua, plasebo etkisine mi bağlıdır?

- Bazı din düşmanları edilen duanın gerçekleşmesini vs plasebo etkisine bağlıyorlar, bunu açıklar mısınız?

Değerli kardeşimiz,

Plasebo etkisi, daha çok tıbben etkisiz olan ilaçların, pozitif telkin sonucu hasta üzerindeki olumlu etkisini belirtmek için kullanılan bir kavramdır. Burada ilaç süsü verilmiş etkisiz madde ile telkine dayalı pozitif bir sonuca ulaşılır. 

Plasebo, faydalı tıbbi bir içeriği olmadığı için aynı zamanda “şeker hapı” olarak da tanımlanır. Etkisi; kişinin “şeker hapını” alırken telkinin etkisiyle bunun gerçek bir ilaç olduğuna inanarak beynine iyileşeceğine dair komut vermesinden kaynaklanır.

Aslında burada olan şey, kişinin bir fizyolojik veya psikolojik bir hastalıktan iyileşmesi veya duyduğu acıları hafifletmesi için Yüce Yaratıcının insanın beynine koyduğu bir sistemden yararlanmasıdır.   

Örneğin ağrı kesici diye “şeker hapı” verilen kişi, “ağırım kesilecek” beklentisi içine girer. Sonra da beyninin ağrı kesme sistemi aktif hale gelir ve yatıştırıcı hormonlar salgılayarak ağrısını dindirir.

Demek ki burada esas olan, ister ilaç alınsın, isterse de alınmasın, beynin sahibi olduğu beden ve ruh için devreye girmesi ve bir parçası olduğu insan vücudunun acılarını dindirmesidir. Etkisiz ilacı veren doktor, görünüşte boş bir madde veriyor gibi gözükse de aslında kişiye ilaç vererek, onun beynini devreye sokuyor.

Ayrıca kişi, kendi hayatı ve geleceği için olumlu veya olumsuz bir şeye yürekten inanır ve bu konuda gayret sarf ederse, yine Yüce Yaratıcının emriyle beyin kendisini o doğrultuda kurgular. Kişinin inancı olumlu ise engelleri aşabilir, karşısına çıkan problemleri çözebilir. Kişinin kendisi ile ilgili kanaati olumsuz ise, en küçük bir engel karşısında tökezleyebiliyor. Çünkü beynini ona göre programlamıştır.

Burada kişinin yaptığı aslında bir çeşit hâl diliyle duadır. Çünkü dua, sadece Allah’a sözle yalvarmak değil; hâl diliyle, kal diliyle, istidat diliyle, ihtiyaç diliyle yapılan dualar vardır.

Örneğin derslerinde başarılı olmak isteyen öğrencinin ders çalışması, çocuk sahibi olmak isteyen kadın ve erkeğin evlenmesi, üretmek isteyen çiftçinin toprağa tohum ekmesi hâl diliyle yapılan bir duadır. Doktora gidip, ilaç yazdıran kişi, bunun “şeker hapı” olduğunu ister bilsin ister bilmesin sonuçta bir sebebe müracaat ediyor ve hâl diliyle dua ediyor.

İşte Plaesebo’da sonuç olarak kişinin sebeplere ve Yüce Yaratıcının ona hediye ettiği bir sisteme inanarak rahatlaması var. Bu, aslında duanın bir parçasıdır. Çünkü insan, dua ederken huzur bulur ve rahatlar..

Ama duanın etkisi bu kadar sınırlı değil. Çünkü kendi kendimize yetmediğimiz zamanlarda, musibetler, hastalıklar, dertler üzerimize geldiğinde, değil kendimiz, tanıdığımız, bildiğimiz hiçbir kimsenin bize yardım edemediğini bildiğimiz zamanlarda, gücü her şeye yeten Alemlerin Rabbine el açmak ihtiyacı hissederiz.

İşte burada hedef ve gaye şu gerçeğe ulaşmak olmalıdır:

“Duanın en güzel, en lâtîf, en leziz, en hazır meyvesi, neticesi şudur ki: Dua eden adam bilir ki, birisi var ki onun sesini dinler, derdine derman yetiştirir, ona merhamet eder. Onun kudret eli herşeye yetişir. Bu büyük dünya hanında o yalnız değil; bir Kerîm Zât var, ona bakar, ünsiyet verir. Hem onun hadsiz ihtiyâcâtını yerine getirebilir ve onun hadsiz düşmanlarını def edebilir bir Zâtın huzurunda kendini tasavvur ederek bir ferah, bir inşirah duyup, dünya kadar ağır bir yükü üzerinden atıp اَلْحَمْدُ ِللهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ (Alemlerin Rabbi olan Allah’a hamd olsun) der.” (bk. Nursi, Mektubat, Yirmi Dördüncü Mektup)

Görüldüğü gibi, plasebo etkisi ne duanın kendisi ne de alternatifidir. Yüce Yaratıcının insana verdiği ve bazı durumlarda dua etkisi de yapan mucizevi bir sistemdir.  

Gerçek bu olmasına rağmen, sizin de sorunuzda belirttiğiniz gibi, plasebo Allah’ın ilminin ve gücünün haricinde insanoğlunun bulduğu bir sistemmiş gibi gösteriliyor. Allah’ı inkar etmek için, -haşa- dua değersizleştirilmeye çalışılıyor.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Allah Teala bizden dua etmemizi istediği hâlde, neden dualarımıza ...
- Duamız neden kabul olmuyor; duanın kabul olmamasının sebebi ...
- Kur'an'da dua geçmesinin hikmeti nedir?
- Dua ettikten sonra elleri yüze sürmenin hikmeti nedir?
- Duanın önemi nedir? "Duanız olmasa ne ehemmiyetiniz var ...
- Dua konusunda, kavlî; duayla birlikte fiilî duanın da kabul için gerekli ...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet