Cahillere muhatap olmak sakıncalı mı?

- Allah’ım cahillere muhatap olmaktan sana sığınırım anlamında bir hadis var mı?
- Bu durumda cahillere muhatap olmak sakıncalı mı, onlardan uzak mı duralım?

Değerli kardeşimiz,

Hayır, cahillere muhatap olmak sakıncalı değil, onlardan uzak durmak da asla doğru olmaz.

Ayrıca, her konunun cahili olabilir, bu açıdan bir kimse çok konuda bilgili olsa bile yine de bazı konularda bilgi sahibi olmayabilir. O halde cahillerden uzak durmak demek, kendimiz dahil birçok kişiden uzak durulması anlamına gelir ki, bunun doğru olmayacağı açıktır.

Ancak cahillerden değil de cahillerin davranışlarından uzak durma konusunda hadis vardır.

Buna göre, helale harama dikkat etmek kaydıyla, elbette duruma ve şartlara göre herkesle muhatap olabiliriz, bunun bir sakıncası olmaz, ancak cahilce davranmaktan Allah’a sığınmamız gerektiği gibi, cahilce davranışlara muhatap olmamak için dua etmek sünnettir.

Nitekim Ümmü Seleme radıyallahu anha’dan rivayet edildiğine göre, Hz. Peygamber aleyhissalatü vesselam Efendimiz evinden çıkacağı zaman şöyle dua ederdi:

بسم اللَّهِ، توكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ، اللَّهُمَّ إِنِّي أعوذُ بِكَ أنْ أَضِلَّ أو أُضَلَّ ، أَوْ أَزِلَّ أوْ أُزلَّ ، أوْ أظلِمَ أوْ أُظلَم ، أوْ أَجْهَلَ أو يُجهَلَ عَلَيَّ

Allahümme innî eûzü bike en edille ev udalle ev ezille ev üzelle ev ezlime ev uzleme ev echele ev yüchele aleyye

“Allah’ın adıyla çıkıyorum, Allah’a güveniyorum. Allah’ım sapmaktan, saptırılmaktan, kaymaktan kaydırılmaktan, haksızlık yapmaktan, haksızlığa uğramaktan, cahilce davranmaktan ve cahillerin davranışlarına muhatap olmaktan sana sığınırım.” (Ebu Davud, Edeb 103; Tirmizi, Daavat 34; İbni Mace, Dua 18)

Dalalet: Haktan, hidayetten ve doğruluktan sapmak demektir. Türkçe karşılığı sapıklıktır.

Zelle: Sözlükte ayak kayması demektir. Doğru yolda giderken kasıt olmadan işlenen küçük günahlara da zelle denir. Kişi bu günahı farkında olmadan işlediği için bu hata yolda giden bir kimsenin ayağının kayarak düşmesine benzetilmiş ve bu ismi alınıştır.

Zulüm: Adaletin zıddıdır. Allah'ın koyduğu ölçüleri bırakıp ona aykırı olan ölçülerle muamele etmektir.

Cehalet: Allah ile kulları arasındaki ve kullarının kendi aralarındaki ilişkileri ve bu ilişkilerle ilgili hakları bilmemek demektir.

Resulü Zişan (asm) Efendimiz evinden ayrılmak istediği zaman bir Müslümana yakışmayan bu olumsuz davranışların tümünden Allah'a sığınmadan evinden dışarı çıkmamıştır. Bir Müslüman için yegane örnek Fahr-i Kâinat Efendimiz olduğuna göre bir Müslüman için bu hususta güzel davranış, evinden çıkarken Hz. Peygamberin bu sünnetine uymaktır.

Tevekkül ve yakin, her an Allah ile beraber olma şuurudur. Sürekli güven, bu şuurun sonucudur. Annemiz Ümmü Seleme radıyallahu anha bu rivayetinde, sevgili Peygamberimizin evinden çıkacağı zaman -bir rivayete göre, mübarek gözlerini gökyüzüne çevirerek- yaptığı dua ve güven yenilemesini haber vermektedir.

Hz. Peygamber’in bu duayı yapmadan evinden çıkmadığını da yine Ümmü Seleme validemizin bir başka rivayetinden öğrenmekteyiz.

Evden çıkıp topluma karışmak, günlük işlere dalmak yani insanlarla değişik boyutlu temaslarda bulunmak demektir. Efendimiz, yalnızken de evindeyken de sokakta, çarşıda, pazarda iken de tüm işlerinde Allah’a güvendiğini, ona sığındığını ifade etmektedir.

Münasebetlerde, haklara riayet etmekte doğru yoldan ayrılmaktan, saptırılmaktan, kasıtlı-kasıtsız haktan uzaklaşmaktan, başkalarının kendisini yanıltmasından, muamelelerinde zulüm yapmaktan, kendisine başkalarının zulmetmesinden, insanlara karşı cahilce davranmaktan cahillerin kaba ve kasıtlı davranışlarına muhatap olmaktan Allah’a sığınmak, tam bir güven duygusuyla güne başlamaktır.

Dünya işlerine dalıp Allah’ı unutmak, insanların telkinlerine kanıp doğrudan ayrılmak hiç şüphesizdir ki, insanı birçok yanlışa itecektir. Böyle bir tehlikeyi daha ilk adımda, Allah’ın yardımını ve korumasını talep ederek önlemeye çalışmak, bizzat kendi kendisine uyanıklığı telkin etmek demektir.

Hadiste Peygamber Efendimiz sapıklıktan, zilletten, ayağının kaymasından, zulümden ve cahilce davranışlardan Allah’a sığınırken bu noktaların toplum içinde son derece önemli olduğuna dikkat çekmiş, bu tür tehlikelerden uzak kalabilmek için Allah’tan yardım dilemek gerektiğine ısrarla işaret etmiş olmaktadır.

Hadis-i şeriften Allah’a tam güven ve tereddütsüz imanın dualara da yansıması gereği anlaşılmaktadır. Buna göre:

- Hz. Peygamber daima Allah’a sığınır ve ondan yardım dilerdi.

- Evden dışarı çıkarken bu hadisi şerifteki gibi dua etmek müstehabdır.

- Sapıklık, zillet, zulüm ve cehaletten sürekli uzak kalmaya gayret etmek lazımdır. (Riyazü's Salihin - İmam Nevevi Tercüme ve Şerh)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet