FARKLI GÜZELLİKLER

Allah’ın bütün isimleri güzeldir. Ancak, bu güzellikler birbirinden çok farklı oldukları gibi, tecellilerinin güzellikleri de birbirine benzemez. 

 

Meselâ, Allah’ın Rezzak ismi güzeldir. Bu, diğer isimlerin güzelliğine benzemediği gibi,  tecellilerinin güzelliğine de benzemez.

 

Elma da güzeldir, hurma da... Bal da güzeldir, zeytin de...  Bütün bu güzellikler Rezzak isminin güzelliğinden haber verirler, onun işaretleri ve gölgeleridirler, ancak o güzel ismin güzelliği  rızıklardaki   hiçbir güzelliğe benzemez. 

 

Nur Külliyatı’nda değişik vesilelerde güzelce nazara verildiği gibi mahlukattaki bütün güzellikler esmâ ve sıfat-ı İlahiyenin güzelliklerine birer işaret ve onlardan haber veren birer gölge gibidirler.

İşaret ve gölge kelimelerine birer örnek:

Haritadaki bir nokta, falan şehirden haber verir, ona işaret eder. Ancak o nokta, o şehre hiç mi hiç benzemez, sadece onun varlığını bildirir.

 

Keza, bir insanın gölgesi de sahibinin insan olduğuna delalet eder, ama onun hiçbir özelliğini o  gölgede bulamayız. 

Yine Nurlarda geçen ve bu mânayı ders veren bir başka kelime “misâl” kelimesidir.  İnsanın aynadaki görüntüsü onun misalidir ve onu temil eder. Ancak, o misalî varlıkta insanın özellikleri bulunmaz.  

 

Büyük zatların  teslim ve tevekkül dersi olarak dile getirdikleri “Kahrın da hoş, lütfun da hoş...” ifadesini konumuz açısından ele alırsak şöyle diyebiliriz: Allah’ın bütün isimleri güzel olduğundan Kahhar ismi de güzeldirler, Latif ismi de...  Layık olanlara lütufda bulunmak ne kadar güzel ise, müstehak olanları  cezalandırmak da o kadar güzeldir... 

 

Şu var ki, insan çoğu zaman, hissiyatına kapılarak, güzellik denilince sadece kendisinin hoşuna giden ve ona menfaat sağlayan şeyleri anlar. Bu yetersiz değerlendirme ile, güzelliğin birçok şubesi o şahsın nazarından gizlenir. 

 

Bir başka örnek: 

Atom çekirdeğinin elektronları yönetmesi, kalbimizin bütün bedene kan pompalaması, ağacın bütün meyvelerini taşıması ve güneşin gezegenlerini etrafında döndürmesi gibi sayılamayacak kadar çok kudret tecellileri vardır. 

Bizim, bir şeyi elimizle tutmamız, güneşin dünyamızı tutmasına benzemez. Biz güneşten ne kadar ayrı bir varlık isek, bizim kuvvetimiz de onun cazibesinden o kadar farklıdır. Bu hakikati bütün varlık alemine teşmil ettiğimizde çok iyi anlarız ki, Allah’ın kudreti hiçbir mahlukun kuvvetine benzemediği gibi, O’nun Kadir isminin güzilliği de bu tecellilerin hiçbirine benzemez.

 

“Malûmdur ki, herşeyin hüsnü kendine göredir; hem binler tarzda bulunur ve nevilerin ihtilafı gibi güzellikleri de ayrı ayrıdır. Meselâ, gözle hissedilen bir güzellik, kulakla hissedilen bir hüsün bir olmaması ve akılla fehmedilen bir hüsn-ü aklî, ağızla zevk edilen bir hüsn-ü taam bir olmadığı gibi; kalb, ruh ve sair zâhirî ve bâtınî duyguların istihsan ettikleri ve güzel hissettikleri güzellikler, onların ihtilâfı gibi muhteliftir.”  Şualar

  

Haşir Risalesinden kısa bir bölüm:

“...  Mu’ciznüma bir padişahın antika san’atlarını teşkil ve teşhir ediyorlar. Kemâlâtını gösteriyorlar. Misilsiz cemâl-i manevîsini beyan ediyorlar. Hüsn-ü mahfîsinin letâifinden bahsediyorlar.”

Kemâl, “üstün olma, en ileri derecede bulunma, noksansız olma” demektir. Cemâl ve hüsün kelimelerinin her ikisi de “güzellik” olarak tercüme edilirler ve çoğu kez birbirinin yerine kullanılırlar. Ancak, insanlar arasında, cemâl kelimesi, genellikle, sima güzelliği için, hüsün ise ahlâk ve manevîyat güzelliği için kullanılır. Hüsn-ü ahlâk deriz de, cemâl-i ahlâk demeyiz. 

Öte yandan Kur’ân-ı Kerîmde, İlâhî isimler için Esmâ-i Hüsna tabiri kullanılır. Bu isimlerin hepsi de cemildir.

“Onun ile, bütün esmâsı cemîle bir Cemîl-i Zülcelâl'i ve bir Mahbub-u Lâyezalî'yi ve bir Mâbud-u Lemyezel'i, hüşyar olan akıl ve kalblere gösterir.”   Sözler  

Cenâb-ı Hakk’ın bir ismi Cemîl, yani “güzel”dir. O’nun mukaddes Zâtı mahlukata benzemediği gibi güzelliği de mahlukatın güzelliğine benzemez ve idrak edilmez. 

Manevî güzellikler ancak tezahürlerle bilinebilir. Meselâ, sehavet, yani cömertlik güzel bir sıfattır ve manevîdir. Muhtaçlara yardım edilmesi bu sıfatın bir tezahürüdür. Biz o yedirilip içirilen ve bütün ihtiyaçları görülen fakirlere bakarız da onlara bu yardımda bulunan zâtın sehavetini görürüz. Yani, o manevî güzellik bu maddî elbiselerde ve yiyeceklerde kendini gösterir.

 

Bir milyonu aşkın bitki ve yine bir milyonu aşkın hayvan türü olduğundan söz ediliyor. Bunların da birçok cinsleri var. Hurma bir türdür, yetmişten fazla cinsi olduğu söyleniyor. Bu cinslerin fertlerini ise saymak mümkün değil. İşte, hayvan olsun bitki olsun, bu kadar çok muhtacı her gün rızıklandırmak sonsuz bir rahmet ve sehavetten haber verirler. Bu ise bir cemâl-i manevîdir, hüsn-ü mahfidir, yani gizli güzelliktir. 

 

Maddeden münezzeh olan Allah’ın Zâtının güzelliği gibi, sıfatlarının ve  isimlerinin güzellikleri de manevî güzellik kavramıyla ifade edilir. 

Bütün canlılarda kendini gösteren rahmet ve sehaveti, bir de zaman boyutunda ele alalım. Bu kadar varlıklar, tâ ilk atalarının yaratıldığı günden beri rızıklanıyorlar, bütün ihtiyaçları en mükemmel şekilde görülüyor. Meselâ,  her birine ikişer göz takılıyor, ikisi de mükemmel. Ayakları, kanatları mükemmel. Sindirim ve solunum sistemleri mükemmel. Ciğerleri, mideleri mükemmel. Bunların her biri hem en büyük bir ihsan, hem de en antika bir sanat ve taklidi mümkün olmayan birer mucizedirler. 

Her akıl şüphesiz tasdik eder ki, kıyamet kopmasa bu sehavet ebedîyen devam eder, bu antika sanatların da sonu gelmez. Yani “sonsuz bir sehaveti, sonsuz hazineleri, sonsuz antika sanatları” her akıl kabul eder. Bunlar ise sonsuz bir kemâlden ve yine sonsuz bir rahmetten haber verirler.  

Haşirle yeniden diriltilip mahşer, mîzan ve sırat safhalarından sonra ebedî saâdete erecek olan müminler ise sonsuz değil, sınırlıdırlar; sayısız değil mahdutturlar. Sonsuza rahatlıkla “evet” diyen akılların, bu sayılı fertlerin yeni bir hayata kavuşup Allah’ın ahiretteki sayısız nîmetlerinden faydalanmalarını da rahatlıkla kabullenmeleri gerekir. 

 

Son olarak şunu da ilave edelim: 

Bütün bu nîmetler ve ihsanlar “hesapsız  hazineler”den geliyorlar. Bu hazineler ise bildiğimiz maddî hazineler gibi değil. Allah’ın her bir ismi bir manevî hazine gibidir. Bu “künuz-u mahfiye”den  (gizli hazinelerden) sonsuz varlıklar yaratılmaktadır. Meselâ, Muhyi (hayat verici) ismi bir hazinedir, insanların hayatından, meleklerin, hayvanların, bitkilerin hayatlarına kadar bütün hayatlar o hazineden gelir. 

Diğer  İlâhî isimler de farklı birer hazinedirler. 

 

Cenâb-ı Hakk’ın doksan dokuz ismi hadis-i şerifte sayılmıştır. Cevşen-i Kebir’de bin bir isim zikredilmiştir. Bazı zâtlar, İlâhî isimlerin sonsuz olduğunu söylerler. Üstadımızın, “hesapsız hazineler” demesi bu görüşün desteklenmesi olarak da kabûl edilebilir