Bir bayanın, kocasının ikinci kez evlenmesini engellemek için, nikahta şart koşması sahih midir? Benim üzerime evlenmeyeceksin diyebilir mi?

Değerli kardeşimiz,

Kadın, nikâh öncesi üzerine ikinci evliliğin yapılmamasını şart koşabilir.

Nikâh Akdinde Özel Şartlar Belirlemek:

- Evlilik akdi yapılırken, eşlerden birisi diğerini yük altına sokacak bir şart öne sürse ve karşı taraf da bunu kabul etse, böyle bir şart bağlayıcı olur mu?

1. Akdin niteliği ile bağdaşan ve şer'î hükümlerle çelişmeyen sahih şart, nikâh akdinde karşı tarafı bağlar. Meselâ kadının, koca evinde, kocasının ailesi veya kuma olmaksızın oturmayı, yahut kadının ailesi izin vermedikçe sefer mesafesinden uzak beldeye göç edilmemesini şart koşması, kocayı bağlar. Çünkü bu gibi şartlarla evlilik akdi bağdaşır niteliktedir.

2. Akdin niteliği ile bağdaşmayan veya şer'î hükümlerle çelişen fasit bir şart belirlenmişse, evlilik akdi geçerli olur. Fakat yalnız şart batıl olur. Eşlerden birisi için muhayyerliği şart koşmak gibi.

Şartla ilgili bir yasak bulunursa, böyle bir şartı yerine getirmek mekruh olur. Evleneceği erkeğin, ilk eşini boşamasını şart koşmak gibi. Hz. Peygamber (asm) bu konuda şöyle buyurmuştur:

"Bir kadın için, kocasından kumasını boşamayı istemesi helal değildir." (Ebû Dâvud, Talâk, 2)

Evliliğin hükümlerinden olan, eşlerin birbirinin cinsel yönlerinden yararlanması ve kadının nafaka hakkı gibi vazgeçilmez özlük haklarını ihlâl eden şartlar da geçersizdir. Sadece ev hizmetlerini yürütmek veya kadının maişetini sağlamamak şartıyla evlenmek gibi. (bk. Zeylaî, Tebyînül-Hakâik, II/148; İbn Âbidîn, II/405; ez-Zühaylî, el-Fıkhul-İslâmî ve Edilletüh, Dimaşk 1405/1985, VII/45)

Konuyla ilgili Dİyanet İşleri Başkanlığının açıklaması şöyledir:

Hanefi mezhebine göre; bir kadının evleneceği kimseden üzerine evlenmemesini şart koşması ve erkeğin de bu şartı kabul ederek evlenmesi halinde nikâh akdi sahih/geçerli; ancak söz konusu şart fasit olur. Zira söz konusu şart, mubah/meşru bir işi yasaklama anlamı taşımaktadır. (İbnü’l-Hümâm, Feth, III, 335-336; Ö. Nasuhi Bilmen, Hukûk-i İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kamusu, II, s. 37)

Dolayısıyla erkek başka bir kadınla -gizli olmadan; ailesinin bilgisi dahilinde ve şahitler huzurunda- açıktan ikinci evlilik yapması halinde yapmış olduğu bu evlilik dinen geçerli olur; ama ülkemizdeki kanunlarımıza göre bu durum suç teşkil etmektedir.

Hanbelî mezhebine göre ise, bir kadın evlilik yapacağı erkeğe, kendisiyle evli olduğu sürece başka bir kadınla evlenmemesini şart koşabilir ve erkeğin de bu şarta uyması esastır.

Bu takdirde erkek her ne zaman başka bir kadınla evlenirse -şartlarını taşıyan bu evlilik dinen geçerli olsa da- kendisiyle evli olduğu sürece başka bir kadınla evlenmemeyi şart koşan kadının mahkemeye giderek evliliği fesh ettirme (boşanma) hakkı bulunmaktadır. Zira evlenirken yapılan böyle bir şart, yerine getirilmesi gereken bir şart olduğu gibi bu durum "Örfî şart, sözlü şart gibidir" kaidesine de uygun düşmektedir. (Daha geniş bilgi için bkz. İbn Kayyim el-Cevziyye, Za’du’l-Mead, İklim Yayınları, c. 5, s. 213-224; Bilmen, Istılâhât-ı Fıkhiyye Kamusu, II, s. 40)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet