Bilmediğimizden sorumlu olmadığımız doğru mudur?

- Bilmediğimizden sorumlu değiliz diyoruz, ama öyle bir şey yokmuş, eğer o günahı işlersek iki günah varmış. Bilmiyorsak işlediğimiz için ve araştırıp öğrenmediğimiz için, bilerek yaparsak nefse yenik düştüğümüz için günah olurmuş. O yüzden öğrenmek gerekiyormuş. Böyle bir hadis-i şerif varmış.

- Gerçekten böyle bir hadis var mı; böyle bir şey doğru mu?

Değerli kardeşimiz,

“Bilmediğimizden sorumlu değiliz." sözü halk arasında dolaşan ve cehaletten kaynaklanan bir sözdür.

Bugün medeni hukukta, bir şeyin suç olduğunu bilmemek kişiyi sorumluluktan kurtaramadığı gibi, İslam’da da bir şeyin suç ve günah olduğunu bilmemek ve / veya farz ve vacip olduğunu bilmemek, kişiyi sorumluluktan kurtarmaz.

Bilmemenin mazeret kabul edildiği tek yer var, o da kişinin yeni Müslüman olmasıdır. Yeni Müslüman olan bir kimsenin bazı şeylerin farz-vacip mi veya suç-günah mı olduğunu bilmemesi makuldur ve bir mazeret olarak kabul edilebilir. Bir de çocuklar ve deliler sorumlu değillerdir.

Şimdi hayatı boyunca dünya işlerini öğrenen ve yapmasını son derece zekice beceren bir kimsenin, aynı çabayı din konusunda göstermemesi nasıl mazeret olabilir?

“İlim öğrenmek her Müslümana farzdır.” (Mecmau’z-Zevaid, h. no: 472)

Farzı yerine getirmemek günahtır. Öyleyse ilim öğrenmemek, cahil kalmak da günahtır.

Diğer bir rivayete göre Efendimiz (asm) şöyle buyurmuştur:

“Bir alimin ilmini neşretmeyip suskun durması / öğrenmek isteyen birilerine ilim öğretmemesi caiz olmadığı gibi, bir cahilin de -ilim öğrenmek için bir gayret göstermeyip- cahil olarak kalmaya devam etmesi caiz değildir.”

Hz. Peygamber bu sözlerini şu ayetle da pekiştirmiştir:

“Bilmiyorsanız ilim ehlinden / bilenlerden sorunuz.” (Nahl, 16/43; bk. Kenzu’l-Ummal, h. no: 29254)

Görüldüğü gibi, ayette cahillerin ilim ehlinden sorup öğrenmeleri emrediliyor.

Bütün bu açıklamalardan sonra: “Cahil bir insan, hem yanlış yaptığından hem de yanlışı öğrenmediğinden dolayı iki kere suçludur.” denilebilir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet