Allah'a gayb denir mi?

- Bir kimseye, "Allah Celle Celaluhu gayb mıdır, değil midir?" dense, o da cevap veremese, kafir olur mu?

Değerli kardeşimiz,

Gayb, Allah’ın isim ve sıfatlarından bir kavram değildir. Onun için “Allah Rahmandır, Rahimdir.” denildiği gibi, “Allah gaybdir.” denilmez. Ve tabii ki -bir sıfat anlamında- “Allah yagb mıdır değil midir?” diye bir soru da yersizdir. Ve buna cevap vermeyen de (Allah’ın gözle görülmeyen bir varlık olduğu hakkında, bir inkâr kastı olmadığı sürece) kâfir olmaz.

Bununla beraber, Kur’an’da tekrarla belirtilen “gayba iman” ifadesinde, en başta “Allah’a iman” gelir. Çünkü Allah da ahiret / cennet-cehennem, melekler, Kader gibi “âlem-i gayb” denilen görülmeyen varlıklardandır ve hepsinin başında gelir.

Bu kısa açıklamadan gayb kelimesinin ifade ettiği anlamları hatırlamakta fayda görüyoruz.

Gayb, Arapça'da "gizli kalmak, gizlenmek, görünmemek, uzaklaşmak, gözden kaybolmak" anlamında masdar ve "gizlenen, hazırda olmayan, bulunmayan şey" manasında isim veya sıfat olarak kullanılır. (Lisanü'l-Arab, "gyb" md.; Firüzabadi, el-Kamusü'l-Muhit "gyb" md.)

Ragıb el-İsfahani gaybı "duyular çerçevesine girmeyen ve aklın zaruri olarak gerektirmediği şey", İbnü'l-Esir de "kalplerde (zihinlerde) mevcut olsun veya olmasın gözlerden gizli kalan her şey" tarzında açıklamışlardır. (el-Müfredat, "gayb" md.; en-Nihaye, "gyb" md.)

Kur’an’da gizlilik manası taşıyan kelimelerin kullanımları dikkate alındığında, Kur'an'da gayb kelimesinin belirttiği hususları geçmiş tarihi olaylar, gizli ve sır olan şeyler, bir şeyin veya olayın içyüzü, fizik dünyada başkalarınca görülemeyen nesneler, görülmeyen ve bilinmeyen her şey, ayrıca Allah, melek, ahiret cin şeklinde özetlemek mümkündür.

Genellikle insanın bilgiye ulaşmak için kullandığı duyuların ve zihni fonksiyonların aracılığıyla bilinemeyen bir olgu olarak algılanan gayb kavramı, Kur'an'da fizik ötesi alemin varlıklarını belirtmesi yanında, fizik aleminin insan bilgisi dışında kalan uzantısını ifade etmek için de kullanılmıştır.

Kur'an-ı Kerim ile hadis literatürünün gayb konusuna bakışı incelendiğinde problemin varlık, bilgi ve ahlak yönlerine ışık tutulduğu görülür. Kur'an'ın ortaya koyduğu varlık anlayışında insanın idrak ve bilgi sınırlarını aşan pek çok alan bulunmaktadır. Allah'ın zatı, sıfatlarının mahiyeti, alemin başlangıcı (mebde), ölümden sonraki hayat (mead) vb. hususlar insan idrakine konu teşkil etmediği gibi ruh, melek, cin, şeytan gibi duyulur alemin ötesinde bulunan varlıklar da antik realiteleri kabul edilmekle birlikte, fizik ötesi varlıklar olarak sunulmaktadır.

Bu açıklamalar ışığında şunları söyleyebiliriz ki, insan yaratılıştan sahip olduğu bir meleke sayesinde Allah’ı tanıyıp bulabilecek bir özelliğe sahiptir. Yüce bir yaratıcı fikri insanda doğuştan vardır. Bu yönüyle Allah’ın varlığını kabul etmenin gaybi bir konu olmadığını söyleyebiliriz. Ancak, Yüce Allah’ın, mahiyeti, sıfatları gibi gözle görülemeyecek ve akılla idrak edilemeyecek konular gaybi meseleler arasında yer alır.

Ayette mü'minlerin bir özelliği olarak zikredilen "gayba iman etme" özelliği de Yüce Allah'ın hem kendi zatı ve sıfatları gibi hem de ahiret hayatı ve melekler gibi diğer gaybi konularla ilgilidir. (Gayb konusunda daha ayrıntılı bilgi sahibi olmak için bk. TDV İslam Ansiklopedisi, XIII. cilt, Gayb maddesi)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet