Allah neden hep iyi bir varlık olarak kabul edilir?

- Kötü bir varlık olamaz mı?
- Sonuçta insanlar gibi kızıyor, hoşnut oluyor, seviyor, nefret ediyor, lanet okuyor?
- Ayrıca sonsuz iradesi de var?
- İyi olma gibi bir zorunluluğu yok?
- Bizim yaptığımız bir nevi kumar değil mi?

Değerli kardeşimiz,

1. Hayır veya şer her şeyin yaratıcısı Allah olup, O’ndan başka yaratıcı yoktur. Alemde her şey onun irade, takdir ve kudreti altındadır. Alemde ondan başka gerçek mülk ve kudret sahibi, tasarruf yetkisi olan bir başka varlık yoktur.

Ancak, Allah’ın hayra rızası vardır, şerre ise yoktur. Hayrı ve şerri dileyen, tercih eden kuldur. Bundan dolayı da insanlar hayır ve şer, iyi ve kötü bütün davranışlarından sorumludur. Hayrı seçen mükafat, şerri seçen ceza görecektir.

Şerrin Allah’tan olması, kulun fiilinin meydana gelmesi için, Allah’ın tekvini iradesinin ve yaratmasının devreye girmesi demektir. Yoksa Allah kulların kötü filleri yapmalarından hoşnut olmaz, şerri emretmez, şerre teşrii (dini) iradesi yoktur.

Kulların sorumluluk alanı ile ilgili hususlarda terk (yapmamak) veya ifa (yapmak) konusunda iradelerine asla müdahale edilmemiş, kullar özgür iradeleri ile iyi veya kötüyü seçmelerinde serbest bırakılmıştır. Bunun sonucunda iyiyi, güzeli, doğruyu seçenler ödüllendirilir, kötüyü, sapıklığı seçenler de cezalandırılır.

Allah’ın şerri yaratması kötü ve çirkin değildir. Fakat kulun şer işlemesi, şerri kazanması, şerri tercih etmesi ve şerle nitelenmesi kötüdür ve çirkindir. Mesela, usta bir ressam, sanatının bütün inceliklerine riayet ederek, çirkin bir adam resmi yapsa, o zatı takdir etmek ve sanatına duyulan hayranlığı belirtmek için “Ne güzel resim yapmış.” denilir. Bu durumda resmi yapılan adamın çirkin olması, resmin de çirkin olmasını gerektirmemektedir.

Yüce Allah, mutlak anlamda hikmetli ve düzenli iş yapan yegane varlıktır. Onun şerri yaratmasında birtakım gizli ve açık hikmetler vardır. Canlı ölüden, iyi kötüden, hayır şerden ayırt edilebilsin diye, Allah eşyayı zıtlarıyla birlikte yaratmıştır.

Ayrıca insana şer ve kötü şeylerden korunma yollarını göstermiş, şerden sakınma güç ve kudretini vermiştir.

Öte yandan Allah’ın kudreti ile meydana gelen her işte ya kendimiz ya başkaları ya da toplum için birtakım faydalar bulunabilir. Bir şeyin şer olması bize göredir. Bir ayette bu husus şöyle açıklanmaktadır:

“Umulur ki, hoşlanmadığınız bir şey sizin için hayırdır. Ve yine umulur ki, sevdiğiniz bir şey de sizin için şerdir. Siz bilmezsiniz, Allah bilir.” (Bakara, 2/216)

Bu itibarla hayrı, şerri ve her şeyi yaratan ancak Yüce Allah’tır; her şey Onun tasarrufu altındadır. Ancak onun şerre ve şerrin işlenmesine rızası yoktur. Allah Teala kullarına gerekli yetenekleri bahşedip, hak ve batıl yolu peygamberleri vasıtasıyla kendilerine bildirdikten sonra, onları belirli konularda gücü ile orantılı olarak sorumlu tutmuştur. Bu sorumluluğun gereğinin yerine getirilmemesi durumunda cezalandırılacağı yine Allah Teala tarafından ifade buyurulmuştur.

2. Rahmet, ferah, sevinmek, haya, gazap, hoşlanmak gibi sıfatların hem dışa akseden yönleri hem de bazı sonuçları vardır. Bu duyguların Allah’a izafe edilmesi dışa yansıyan kısmıyla muhaldir. Yani, Allah’ın bir şeyden hoşnut olması veya bir şeye gazab etmesi, O’nda mutluluk ve kızgınlık halinin ortaya çıkması demek değildir.

İslam alimleri bu duyguları sonuçları itibariyle değerlendirmişler. Allah’ın gazabı, isyankarlardan hoşnut olmaması, isyanda aşırılığa varan yahut küfre düşenleri rahmetinden uzaklaştırması ve hak edenleri cezalandırması; hoşnut olması ve buna benzer duygulara sahip olması ise emrine itaatkar olanları mükafatlandıracak olması anlamında değerlendirilmiştir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet