Ahzap suresinin bir ayeti Hafsa’daki Mushafta yok muydu?

- Hz Osman döneminde Kuran çoğaltılması çalışmalarını yapmakla görevli Zeyd, Hafsa’daki Kuran’da Ahzap suresi sanırım 23. Ayetinin olmadığını görüyor ve bu ayeti Huzeyme nin yanında buluyor ve ilave ediyor. Bu nasıl olur?
- İlk Mushaf olan Hafsa’nın mushafında nasıl o ayet yer almaz?

Değerli kardeşimiz,

Elbette Mushaf'ta bu ayet vardı. Ancak Hz. Zeyd, her ayet için bazı şartların yanında ayrıca yazılı bir kaynak da istiyordu. İşte soruda geçen konuyla ilgili olarak bulduğu yazılı kaynak için bu ifadeyi kullanmıştır.

Kur’an’ın bir araya getirilmesinin her üç safhasında da  komisyon başkanı olan Zeyd b. Sabit, kendisi hafız olmakla beraber, Kur’an’ın bu çalışmasında iki kriteri esas almıştır. Bu oldukça objektif olan iki kriterden:

Birincisi: Hz. Peygamber (asm)’in vahiy kâtiplerine yazdırdığı şekliyle yer alan yazı malzemelerine başvurarak ayetleri tespit etmek. Ve bu malzemeyi tespit ederken de mutlaka iki şahidin şahitliğiyle tasdik edilmesi şartını aramak.

İkincisi: Kur’an’ın ezberden okuyan hafızların bilgisine müracaat etmek. (bk. Zerkanî, Menahilu’l-İrfan, 1/285)

- İlgili rivayette “Ben, Resulullah’ın okuduğunu defalarca işittiğim Ahzab suresinden kaybettiğim/bulamadığım bir ayeti...” demesinden açıkça anlaşılıyor ki, Hz. Zeyd, bu ayeti ezberinden biliyordu, fakat onu yazılı olarak da görmek istiyordu. Yoksa öyle bir ayetin varlığından nasıl haberdar olmuştu!..

Ayrıca, “Ben onu Ebu Huzeyme veya Huzeyme’nin yanında buldum” derken de onu orada “yazılı metin halinde” bulduğunu kastetmiştir. (bk. İbn Hacer, 8/518; Menahil, a.g.y)

- Öyle anlaşılıyor ki, Zeyd bu son çalışmayı, Hz. Hafsa’nın yanında bulunan Mushafı esas almakla beraber, yine de iki şahitle tespit edilen bir “yazılımı” da bir şart olarak ön görmüştür. Yani, ilgili Mushaf'ta olmakla beraber, ayrıca bu işi takviye etmek maksadıyla “iki şahitli yazı malzemeleri ile Kur’an’ı ezberden okuyan hafızların bilgisi”ne de müracaat etmiştir.  

Nitekim Hz. Zeyd’in: “Bu ayeti Huzeyme’nin dışında kimsenin yanında bulamadım.” demesi, bu gerçeğin açık göstergesidir.

- Bununla beraber, rivayetlerden anlaşıldığı kadarıyla, Hz. Osman zamanında Kur’an’ı cemeden heyet, yalnız Hz. Hafsa’nın yanındaki sahifelere değil, aynı zamanda Hz. Ebu Bekir döneminde yazılan sahifelere, hatta o güne kadar bazı şahısların kendileri için yazdıkları sahifelere de bakmayı ihmal etmemişler. (krş. Subhi Salih, Mebahis, 1/80-83)

İlave bilgi için tıklayınız:

- Kur'an-ı Kerim'in yazılması, toplanması ve kitap haline getirilmesi hakkında bilgi verir misiniz?

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet