“Allah sizi (babanız Âdem’i) yerden (bitki bitirir gibi) bitirdi (Yarattı)” ifadesini nasıl anlamak gerekir?

Değerli kardeşimiz,

وَاللَّهُ أَنبَتَكُم مِّنَ الْأَرْضِ نَبَاتًا “Allah sizi yerden (topraktan) yaratıp inşa etti.” (Nûh, 71/17) âyeti hakkında da evrimci yorumlar yapılmıştır. Bu âyette mef’ul-i mutlak olan nebât kelimesi Kurtubî’nin ifade ettiği gibi, inbât manasında mastarın yerini tutan bir isim olduğu halde, yani enbete-bitirdi (yarattı) kelimesini pekiştirmek için geldiği halde, nebât kelimesi Türkçede bitki anlamına geldiği için ayette de o manada olduğu zannıyla bitki manası verilip, cümledeki yeri de “hal” olarak değerlendirilerek pek çok mealde “Allah, sizi de yerden bitki bitirir gibi bitirmiştir.” manasını verilmiş, bazıları ise “Allah, sizi de yerden bitki olarak bitirmiştir.” manasını vermişlerdir.

Hâlbuki burada kastedilen mana Hz. Âdem’in güzel ve mükemmel bir şekilde topraktan yaratılmasıdır. Yani yaratma ifadesi benzer bir kelimeyle (enbete kelimesiyle) ifade edilmiştir. Ayetin sonundaki nebâten ise inbât yerine kullanılmış (bitirme-yaratma) manasında meful-i mutlaktır. Dolayısıyla âyetin manası Fikri Yavuz meâlinde de belirtildiği gibi “Allah sizi (babanız Âdem’i) arzdan yaratıp meydana çıkardı.” şeklindedir. Tefsirlerde de bu kelimeye inşâ etmek manası verilmiştir. Mesela Taberi şöyle tefsir ediyor:

“Allah sizi yerin toprağından yaratıp inşa etti.”.

 Kurtubi de şöyle diyor:

“Ayetteki nebaten ifadesi asıl mastarın dışında bir mastardır. Çünkü 'enbete' fiilinin asıl mastarı 'inbât'tır. Böylece isim (nebât) mastar (inbât) yerinde kullanılmıştır."

Razi’nin ifadesi de şöyle:

“Ayette أنبتكم إنباتاً denmesi beklenirken, أنبتكم نباتاً denilmiştir. Buradaki nükte 'inbat'ın Allah’ın sıfatı olup müşahede edilmeyen bir durum olmasıdır."

Bu âyetin devamı olan ثُمَّ يُعِيدُكُمْ فِيهَا وَيُخْرِجُكُمْ إِخْرَاجًا  "Sonra sizi yine oraya döndürecek ve sizi (yeniden) çıkaracaktır." ifadesine bakılınca, bu âyetin manası daha iyi anlaşılacaktır. Çünkü bu âyette Allah’ın varlığı, kudreti ifade edildiği gibi, öldükten sonra dirilişin Allah için ne kadar kolay olduğu da belirtiliyor. Sizi yerden bir kere yaratan Allah, ölüp toprağa karışmanızın ardından sizi tekrar oradan çıkarabilir. Elbette buna da gücü yeter deniyor.

İşte bu kıyası zihinlere yerleştirmek için bu âyettte inbât (topraktan bitirme) kelimesi tercih edilmiştir. Bu âyetin bir benzeri de

مِنْهَا خَلَقْنَاكُمْ وَفِيهَا نُعِيدُكُمْ وَمِنْهَا نُخْرِجُكُمْ تَارَةً أُخْرَى
 “Sizi topraktan yarattık, (ölümünüzle) sizi oraya döndüreceğiz ve sizi bir kere daha oradan çıkaracağız.” (Tâhâ, 20/55) ayetidir.

Görüldüğü gibi bu âyetle Nuh, 17. Ayet arasındaki fark, yaratma manasında birinde enbete kelimesinin diğerinde ise halakna kelimesinin kullanılmış olmasıdır. Her iki ayet de aynı maksatlarla sevk olunmuştur.

Hz. Meryem’in yaratılışının güzelliğini ifade etmek için bildirilen;

“Onu güzel bir şekilde yaratıp inşa etti, büyüttü (Ve enbete hâne bâten hasenen)” (Âl-i İmran, 3/37) ayetindeki nebat kelimesinin bitki manasında olmadığı “büyütme / yaratma” manasında olduğu açık olduğu gibi (Çünkü Hz. Meryem’in bitki olarak yaratılmadığı, yetiştirilmediği, bitkiden insana dönüşmediği açıktır!), Nuh, 71/17. ayette de böyledir.

Özetle, “enbete” fiili de yaratma manasında kullanılan kelimelerdendir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet