Zikir halkaları cennet bahçeleri mi?

- Efendimiz (s.a.v): “Cennet bahçelerine uğradığınız zaman onlardan istifade edin...” buyurdu. Ashab-ı Kiramda(.r.a) Cennet bahçeleri nerelerdir, Ya Resulallah?” dediler. Efendimiz(s.a.v)de: “Zikir halkalarıdır.” buyurdu. (Tirmizi, Daavat 82. H. 3510. A. b. Hanbel, Müsned, c. 3 sh. 150)
- Bu hadis zayıf mı sahih mi açıklar mısınız?
- Eğer sahih ise Peygamberimiz (sav) neden halka yaparak zikir yapmamıştır?
- Ve neden sahabeler ve 4 mezhep imamı da bunu yapmamış ve tavsiyede etmemiştir?

Değerli kardeşimiz,

- Tirmizi bu hadis rivayeti için “hasen, garip” demiştir. (Tirmizi, Deavat, 82) “Garib hadis” zayıf hadisin bir çeşididir.

- Bazı rivayetlerde cennetin bahçeleri “zikir halkaları” yerine, “mescitler” olarak ifade edilmiştir. (bk. Tirmizi, a.g.y)

Diğer bir rivayette ise, cennet bahçeleri “ilim meclisleri” olarak bildirilmiştir. (bk. Feyzu’l-Kadir, 1/442)

- Sorudaki hadis rivayetini daha uzunca anlatan, Bezzar, Ebu Yala ve Taberani’nin senedi, alimlerin büyük çoğunluğu tarafından zayıf kabul edildiği için hadise de zayıf olarak bakılıyor. (bk. Mecmau’z-Zevaid, 10/77)

- Bazı alimlere göre, zikirden maksat Allah’ı lisanla zikretmek, kalple manasını tefekkür etmek ve Allah’ın huzurunda ve azameti karşısında olduğunu düşünüp anmaktır. Bu zikir her amelin ruhu mesabesindedir. Allah’ın azametini, rızasını düşünmeden yapılan her amel noksandır ve ancak zikirle mükemmel olur. (bk. Fethu-Bari, 11/210)

Sonuç olarak diyebiliriz ki, bu hadislerin senetleri zayıf olmakla beraber, farklı rivayetlerde “zikir, ilim meclisleri, mescitler” gibi değişik unsurlara yer verilmiştir. Bu açıdan bakıldığı zaman, soruda söz konusu edilen alimler “ilim meclislerinde ve mescitlerde” hayatlarını sürdürüyorlardı. İlimle meşgul olmanın, nafile ibadetlerden daha faziletli olduğu alimlerin büyük çoğunluğunun ittifak ettiği bir husustur.

İlim öğrenmek ve öğretmek, insanların hidayetine vesile olmak, en üstün faziletlerden biridir. İnanan insanların dünyada var olmalarının sebebi ve hikmeti de budur. Zira dünyanın her şeyi gelip geçicidir; kalıcı olan Allah’ın hoşnutluğunu kazanabilmek ve onun rızâsına uygun bir hayat sürmektir. 

İlmin faziletine dair birçok ayet ve sahih hadisler vardır. Burada bir sahih hadisle yetineceğiz. 

Ebû Mûsâ el-Eş’arî (ra)’den rivayet edildiğine göre, Resûlullah (asm) şöyle buyurdu:

« إِنَّ مَثَل مَا بعَثني اللَّه بِهِ منَ الْهُدَى والْعلْمِ كَمَثَلَ غَيْثٍ أَصَاب أَرْضاً فكَانَتْ طَائِفَةٌ طَيبَةٌ ، قبِلَتِ الْمَاءَ فأَنْبَتتِ الْكلأَ والْعُشْبَ الْكَثِيرَ ، وَكَانَ مِنْهَا أَجَادِبُ أَمسكَتِ الماءَ ، فَنَفَعَ اللَّه بها النَّاس فَشَربُوا مِنْهَا وسَقَوْا وَزَرَعَوا. وأَصَابَ طَائِفَةً أُخْرَى ، إِنَّمَا هِيَ قِيعانٌ لا تُمْسِكُ ماءً وَلا تُنْبِتُ كَلأ فَذَلِكَ مَثَلُ مَنْ فَقُهَ فِي دِينَ اللَّه ، وَنَفَعَه ما بعَثَنِي اللَّه به ، فَعَلِمَ وعَلَّمَ، وَمثلُ مَنْ لَمْ يَرْفَعْ بِذلِكَ رَأْساً وِلَمْ يَقْبَلْ هُدَى اللَّهِ الذي أُرْسِلْتُ بِهِ »

“Allah’ın benimle göndermiş olduğu hidayet ve ilim, yeryüzüne yağan bol yağmura benzer. Yağmurun yağdığı yerin bir bölümü verimli bir topraktır: Yağmur suyunu emer, bol çayır ve ot bitirir. Bir kısmı da suyu emmeyip üstünde tutan çorak bir yerdir. Allah burada biriken sudan insanları faydalandırır. Hem kendileri içer, hem de hayvanlarını sular ve ziraatlarını o su sayesinde yaparlar."

"Yağmurun yağdığı bir yer daha vardır ki, düz ve hiçbir bitki bitmeyen kaypak ve kaygan arazidir. Ne su tutar, ne de ot bitirir. İşte bu, Allah’ın dininde anlayışlı olan ve Allah’ın benimle gönderdiği hidayet ve ilim kendisine fayda veren, onu hem öğrenen hem öğreten kimse ile buna başını kaldırıp kulak vermeyen, Allah’ın benimle gönderdiği hidayeti kabul etmeyen kimsenin benzeridir." (Buhârî, İlim 20; Müslim, Fezâil 15)

Bu hadis-i şerif, bizi ilim öğrenmeye, öğretmeye, öğrendiklerimizi yaşamaya, ilimden uzak kalmamaya, kısaca söylersek ilim sahibi olmaya veya ilim ehliyle beraber bulunmaya teşvik etmektedir.

Ayrıca insanlara bir konuyu anlatırken teşbihlerle, benzetmelerle anlatmak, o konunun daha iyi kavranılmasına yardımcı olur. Bu Kur’an ve Sünnet’e de uygun bir yoldur. Efendimizin (asm) bu uygulamasını da burada yağmur misaliyle görmekteyiz. (bk. Riyazü’s-Sâlihîn Tercüme ve Şerhi, Peygamberimizden Hayat Ölçüleri, Erkam Yay., H. No: 164, 1381)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet