Recm / recim cezasında, şahitlerin ilk taşları atma zorunluluğu mantıksız değil midir?

- Hanefi mezhebinde ilk taşı 4 şahitin atması vacibtir, biliyorsunuz.
- Eğer zina edenlerden biri ya da ikisi muhsan değilse bu hükümde bir sorun yok. Hatta recm cezasının uygulanabilitesini düşürdüğü için harika bir hüküm.
- Yalnız, bu hüküm muhsan ile muhsananın zinası için geçerliyse çok büyük bir sorunu da beraberinde getiriyor gibi... Kısaca açıklayayım:
1. Durum: Diyelim ki muhsanı recmettiler. İlk erkeğin cenazesi kılındığına göre ilk erkek recmedilir heralde... Sıra geldi muhsanaya, şahitlerden birisi taş atmaya yeltenmedi. Bu durumda zanilerden sadece birisi recm cezasına çarptırılmış olur.
2. Durum: Ya da şahitlerden birisi muhsan'a taş atmaya yeltenmese ve muhsan serbest bırakılsa, bu durumda muhsana da serbest bırakılır mı? Yoksa muhsan'a taş atmaya yeltenmeyen, m usuf'a göre ilk taşı şahitlerin atması zorunlu olmadığından, muhsan recmediltikten sonra kadı -her vicdanlı insanın yapacağı gibi- Ebu Yusuf'a göre amel edip muhsananın recmini garantiye alır.
- Ya da belki de "Birisi recmedildiyse öbürü şahitler taşlamaya yanaşmasa da recmedilir." demişlerdir, Ebu Yusuf'a gerek kalmamıştır, bilmiyorum. Ama ya birinci durumdan bile daha tuhaf olan ikinci durum... Koskoca İmam-ı Azam Ebu Hanife ve İmam Muhammed Şeybani bu ihtimali düşünmediler mi?
- Yoksa "Erkek recmedilmezse kadın da serbest bırakılır." fetvası mevcut da ben mi rastlayamadım?

Değerli kardeşimiz,

Hanefi  mezhebine göre, recim cezasında ilk taşlamanın şahitlerden başlaması -istihsanen- vaciptir. Çünkü Hz. Ali böyle bir uygulama yapmıştır ve oradaki sahabiler de sükutla da olsa bunu onaylamışlardır. (bk. el-Cezeri, el-Fıkhu Ala’l-Meahibi’l-Arbaa, 5/70;  V. Zuhayli, el-Fıkhu’l-İslami, 6/57-58)

- Eğer şahitlerden biri taşlamadan vaz geçerse, İmam Azam ve İmam Muhammed’e göre bu ceza verilmez. Bir rivayete göre bu Ebu Yusuf da aynı görüştedir. (bk. el-Cezeri, Zuhayli, a.y.)

- Maliki mezhebinin -şahitlerin ilk taşa atmaları hakkındaki- görüşü ihtilaflıdır. Bazılarına göre onlar da Hanefiler gibi düşünürler. (Zuhayli, a.y.)

Bununla beraber, Malikilerin/özellikle İmam Malik’in bu konuda kendilerince herhangi bir delil olmadığı için net bir görüş ortaya koyamamıştır. (bk. Zuhayli, a.y.)

- Şafii ve Hanbeli mezhebine göre ise, şahitlerin taşlamayı başlatmaları vacip değil sünnettir. Daha kuvvetli olan rivayete göre İmam Ebu Yusuf da bu görüştedir. (bk. Cezeri, a.y; Zuhali, a.y.)

- Burada ister vacip ister sünnet kabilinden olsun, şahitlerin herkesten önce taşlamaya başlamalarının ön görülmesi, İslam’da çok benimsenen “cezayı kaldırma” fırsatını yakalamaya yöneliktir. (Cezeri, a.y; Zuhali, a.y.)

Nitekim hadiste de “Hadleri/cezaları şüphelerle defedip engelleyin.” buyurulmuştur.

- İmam Ebu Yusuf’a göre, şahitler zinanın vukuuna şahadet ettikten sonra, ilk defa taş atmaktan imtina eder veya recim mahalline gelmezlerse, İmam yine de ilgilileri recmeder. Çünkü  suç şahitlerin şahadetiyle sabit olmuştur; artık haddi ikame etmek gereklidir. (bk. el-Cezeri, a.y.)

- Hanefi mezhebi kaynaklarında farklı görüşler vardır:

Bazılarına göre, şahitlerden bazıları ilk defa taş atmaktan imtina eder veya ölürlerse yahut da orada hazır bulunmazlarsa, recim cezası düşer, uygulanmaz. (bk. İbn Abidin, er-Reddü'l-muhtar, 4/11)

Diğer bir görüşe göre ise, recim esnasında ilk defa şahitlerin taş atmaları -istihsanen- şart olmakla beraber, haddin tatbiki, esnasında şahitler ilk defa taş atmaktan imtina etseler veya orada bulunmasalar bile yine bu recim haddi tatbik edilir. (bk.el-Bahru’r-Raik, 5/57; İbn Abidin, 4/90 )

- Özetle, Hanefi mezhebine bağlı alimlerin farklı içtihatları vardır ve kaynaklarda farklı bilgiler verilmiştir.

Kâsani’nin verdiği bilgiye göre, şahitlerle sabit olan ve recmi gerektiren bir zina suçunun haddini tatbik esnasında ilk defa şahitlerin taş atmaları gerekir. Şahitler ilk defa taş atmaktan imtina da ederlerse yahut hepsi veya bir kısmı ölür ya da kaybolurlarsa recim haddi tatbik edilmez. Bu görüş İmam-ı azam, Muhammed ve bir rivayette de Ebu Yusuf’a aittir.

Diğer bir rivayete göre, İmam Ebu Yusuf bu konuda İmam Şafii gibi düşünmüş ve şahitler ilk defa taş atmazlar veya orada bulunmazlarsa bile, yine de had cezası tatbik edileceğini söylemiştir. Kâsani, Ebu Yusuf ve İmam Şafii’nin görüşünün kıyasa daha uygun ve daha isabetli olduğunu bildirmiştir. (bk. Bedaiu’s-Sanayi, 7/58; el-Mebsut, 9/51)

- Açık bir ifadeye rastlamamakla beraber, anladığımız şudur ki: Eğer erkeğe şahitlik edip de sonra kadına (veya tersine önce kadına şahitlik edip de sonra erkeğe) şahitlik etmezse, ilk defa recmedilen zaten edilmiş ve iş bitmiştir. Artık ikincisi buna bağlı olarak recmedilmez.

Bu husus, bir hukuk skandalı olarak görülmemelidir. Bilakis, “Şüphelerle hadleri defedin.” hadisin emriyle en az bir kişinin cezası kaldırılmıştır. Önceki kişi hukuk şartlarına uygun recmedildiği gibi, ikincisi de hukuk şartlarına uygun cezadan kurtulmuştur.

“Erkek recmedilmezse kadın da serbest bırakılır." hükmü bizce de doğru bir tespittir. Çünkü, erkek recmedilmemişse, (şahitlerin ilk defa taş atmaktan imtina etmek gibi) cezanın tatbiki için şartlar oluşmamış demektir. Bu şartlar erkek ve kadın gibi iki unsurdan ziyade “zina fiili” gibi aynı suça bakar. Suçun birliği cezanın birliğini gerektirdiği gibi, birinin hukuk açısından cezadan kurtulması, aynı suça iştirak eden diğer ortağının da kurtulması adaletin gereğidir.

- Bununla beraber, sonuç olarak diyebiliriz ki, Kâsani’nin de ifade ettiği gibi, bu konuda en doğru görüş, İmam Şafii, İmam Ahmed ve İmam Ebu Yusuf’un görüşüdür. Şahitlerin ilk defa taş atmaları gerekmez.

- Evet, alimlerin büyük çoğunluğunu teşkil eden (Hanefilerin dışındaki) üç mezhebe göre şahitlerin recmin tatbik edildiği yerde hazır bulunmaları şart değil, müstehaptır. Malikilere göre müstehap bile değildir. (bk. el-Mevsuatu’l-Fıkhiyetu’l-Kuveytiye, 4/147)

Öyleyse bugün, İslam hukuku söz konusu olduğunda cumhurun görüşü esas alınabilir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet