Rabbimiz'in gelecek zaman kipiyle "yazacağız" demesinin hikmeti nedir?

İlgili ayetin meali:

“'Allah fakirdir, biz zenginiz.' diyenlerin sözünü and olsun ki Allah işitmiştir. Hem bu söylediklerini hem de haksız yere peygamberleri öldür­melerini elbette yazacağız ve 'Yakıcı azabı tadın!' diyeceğiz.” (Al-i İmran, 3/181)

Bakara sûresinin "Kim Allah'a güzel bir borç verirse Allah da bunu kat kat fazlasıyla öder." mealindeki 245. ayeti indiğinde buradaki zarif ifadeyi  anlayamayan veya anlamazlıktan gelen Yahudiler bu ayetle alay etmiş ve "Allah ser­vetini kaybetti, şimdi de kullarından borç istiyor." demişler, bunun üzerine bu ayet inmiştir. (bk. Taberi, Razi, Zemahşeri, ilgili ayetin tefsiri)

Bu özet bilgiden sonra, konuyu bir kaç madde halinde açıklamaya çalışacağız:

a) Kur’an’ın muhatapları insan olduğu için onların anlayacağı tarzda hitap etmek belagatin gereğidir. Bu açıdan bakıldığı zaman “yazacağız” ifadesi, yalnız bundan önceki suçlarını değil, bundan sonra yapacakları kötülükleri “yazmaya devam edeceğiz” manasını da telkin ettiği için tercih edilmiştir. (bk. Razi, Zemahşeri, ilgili ayetin tefsiri)

b) İnsanlar, önemli gördüğü bilgileri -unutmamak için- yazarlar. Kolayca anlaşılsın diye, buradaki “yazacağız” kelimesi, temsil ve mecaz yoluyla hıfzetmek, kaybetmemek, unutmamak manasında kullanılmıştır. Bununla Allah -bu ayetin sebeb-i nüzulü olan-Yahudileri tehdit etmek makamında “Biz sizin ayetlerimizle yaptığınız istihza suçunuzu asla unutmayacağız.” denilmiştir. (bk. Razi, Zemahşeri,  a.y)

c) Ayette yer alan “yazacağız” fiilinin gösterdiği yazmaktan maksat, Yahudilerin bu saçmalıklarını Kur’an’da yazmak manasına da gelir. Buna göre, ayetin manası: “Biz sizin ‘Allah fakirdir.’ şeklindeki sözlerinizi, bu cahilliğinizi Kur’an’da yazacağız ki kıyamete kadar Kur’an’ı okuyan herkes sizin ne kadar cahil olduğunuzu görsün...”(bk. Razi, a.y)

e) Ayette yer alan “yazacağız” mealindeki fiil, ileride, kıyamet gününde yapılacak muhasebeden kinayedir.

Buna göre “biz o kötü sözlerinizi ve peygamberleri öldürmenizi yazacağız” ifadesinden maksat, “biz bu suçlarınıza asla müsamaha göstermeyeceğiz ve mutlaka sizi hesaba çekecek ve hakkettiğiniz cezayı vereceğiz” şeklinde ileriye matuf bir tehdittir. (bk. İbn Aşur, ilgili ayeti,n tefsiri)

f) Allah her şeyi ezeli ilmiyle bildiği halde, kıyamet günü adaletin tam tecelli etmesi için, insanların amellerini yazdırıyor.  O gün her kesin amel defteri hakkında verilecek kararın en büyük şahidi olacaktır.

Bu sebeple, Allah’ın ilminde mevcut olduğu halde, amellerin yeniden kayıt altına alınmasında bir tuhaflık yoktur. Bu ayette yer alan “yazacağız” muzari fiili, bütün zamanları hatırlatacak şekilde bir tasvirin ifadesidir. Çünkü, geçmiş zaman kipi insanların zihninde yalnız gelip geçmiş bir hikâyeyi canlandırır. Gelecek sigası ise, zihinleri şimdiki ve geçmiş zamana da çevirir ve süreklilik arz eden bir süreci hatırlamasını sağlar.

İşte “yazacağız” fiili, Yahudilerin hem geçmişte peygamberleri öldürmeleri, hem de halihazırda “Allah fakirdir” gibi saçmalıkları ve hem de gelecekte yapacakları kötülüklerin hepsinin yazıldığı, yazılmakta olduğu ve yazılacağını ve bunların cezasız kalmayacağını hayal ettirmek için ve böylece yapılan uyarıların etkili olması için kullanılmıştır.