İnsanlar helâk oldu, ancak alimler kurtuldu... anlamındaki hadisi nasıl anlamalıyız?

"İnsanlar helâk oldu, ancak alimler kurtuldu. Alimler de helâk oldu ancak, ilmiyle amel edenler kurtuldu. İlmiyle amel edenler de helâk oldu, ancak ihlâs sahibi olanlar kurtuldu. İhlâs sahibi olanlar da büyük bir tehlike içindedirler." (Sağânî, Mevzûât, 39; Aclûnû, Keşfü’l-Hafâ, II, 433 Hadis No: 2796 ; 2/280 no: 2795)
- Bu hadisi nasıl anlamak gerekir?

Değerli kardeşimiz,

- Bu hadisin tahricini yapan kaynakları verdiğinize göre, oradaki bilgileri de görmüşsünüz.

Acluni, Sağani’den naklen bunun mevzu olduğunu belirtmiştir. (-bizdeki nushaya göre- Aclunî, 2/378)

Sağani, özellikle “âlimûn, âmilûn, muhlisûn” kelimelerinin irabının istisna kuralına aykırı olduğunu belirterek, bunu sahih olmayacağı kanaatini bildirmiştir.

Ancak, Suyuti, İbu Hayyan’dan naklen bazı Arap lehçelerinde bu kullanımın olduğunu belirtmiştir. (Aclunî, a.g.y)

- Bu hadisin zayıf veya mevzu olması, onun manasının doğru olmadığı anlamına gelmez.

İslam dininde bilinen bir gerçektir ki, ilim olmadan hiçbir ibadet ve kulluk görevi olmaz.

Demek ki alimler olmadan insanlar ölü hükmündedir.

Bir ilmin bir katma değer ifade etmesi ise, onun uygulamada kullanılmasına bağlıdır. Pratikte uygulanmayan bir mühendislik, mimarlık, doktorluk ilminin bir faydası olmadığı gibi, İslamî ilimlerle amel etmeyenin de bu ilminin bir kıymet-i harbiyesi olmaz. Hatta onun ilmi aleyhine bir hüccet olur.

Keza, İslam’ın temeli ihlas ve samimi niyet üzere tesis edilmiştir. Bu konuda pek çok ayet ve sahih hadisler vardır. Bu sebeple, ihlası kaybeden bir alimin ne ilmi ne de amelinin pozitif bir tesiri olur.

- Konuyu bu açıdan tahlil ettiğimiz zaman, insafımız ve vicdanımız bunun manasının doğru olduğuna şahitlik edecektir.

Bu mananın doğruluğu içindir ki, bunu İmam Gazali (İhya, 4/179) de kullanmıştır.

Hatta benzer ifadelerle değişik yerlerde tekrar etmiştir.(İhya, 4/ 45, 179, 414).

- Keza Bediüzzaman Said Nursi de aynı hadisi ihlasın önemi konusunda söz konusu etmiştir. (bk. Lem'alar, İhlas Risalesi)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet