Yahudi kutsal metinlerinde, Tevrat'da cariyelerin durumu nedir?

Değerli kardeşimiz,

Yahudi dininde ailenin çoğalmayı sağlamaya hizmet eden rolünün yanında, bir diğer fonksiyonu da insanın fıtratında bulunan cinsel ihtiyacın meşru yönden tatmin edilme zemini olmasıdır. Kutsal metinlerde, her iki amaca da hizmet etmek üzere, birden fazla evlilik yapıldığının örnekleri verilmektedir.(1) Her ne kadar metinlerde

“Bir adam anasını babasını bırakacak ve karısına yapışacaktır.”(2)

gibi cümleler kadınlar ile erkekler arasında birebir eşleme yapıldığı izlenimini uyandırsa ve birden fazla evliliğe karşı bir yasaklama yapılmış olabileceği ihtimalini akla getirse de, Yahudi tarihinde iki ve daha fazla kadınla evliliği oldukça yaygın bir gelenek olarak karşımıza çıkmaktadır.(3)

Eski Ahid’de, tek evliliğe işaret eden ayetlere rağmen, birisi çocuk doğurmak, diğeri de cinsel zevkleri tatmin etmek üzere iki hanım alma uygulamasına fazlasıyla rastlanılmaktadır. Bu geleneğe göre, çocuk doğuracak kadın bir dul gibi oturmakta ve kocası ona çok az ilgi göstermekte, diğer taraftan, sadece cinsel zevkleri tatmin için evlenilen kadın ise bazen çeşitli ilaçlarla, metotlarla -her ne kadar kısırlaştırmak tasvip edilmese de- kısırlaştırılmakta ve süslenerek kocasının yanında oturmaktaydı.(4)

Bu tarihi bilgilerin yanısıra dini metinlerde de erkeklere birden fazla evlilik için açık bir şekilde ruhsat verildiği görülmektedir. Bu hususta, örneğin, Talmud'da,

“Eğer bir erkek ihtiyaçlarına cevap verebileceğine inanıyorsa, istediği kadar kadınla evlensin.”(5)

hükmü yer almaktadır.(6) Bu hükümlerden de Yahudi dininde birden fazla evlilik yapmaya dinen bir engel olmadığı anlaşılmaktadır. 

Ayrıca, yine kutsal metinler bize Yahudilerin cinsel yaşamları ile ilgili bilgiler verirken resmi eşlerin yanında cariyelerin varlığından da haber vermektedir.(7)

Bu haberlere göre, savaşlarda erkekler öldürülmekte, kadınlar ise cariye olarak alınmaktaydı.(8) Fakat, bu cariyelerin nikahlanması gerekiyordu.(9) Şayet kocaları, ancak, nikahlayarak evlerine getirilebildikleri bu kadınlardan memnun kalmayacak olurlarsa, o takdirde onları serbest bırakmakta, ama kesinlikle satamamaktaydılar.(10)

Bu nedenle, cariye Yahudi dininde para ile alınıp satılan köle anlamına gelmemektedir. Aksine, normal yollarla evlilik yapılan kadın olarak karşımıza çıkmaktadır.(11) Hatta, haklar bakımından, her ne kadar birinci eşlerin statülerine sahip olmasalar bile, onlara tanınan imkanların bir çoğu cariyelere de verilmiştir.(12)

Temel anlayış böyle olmakla birlikte, cariyeler hür kadınlardan bazı hususlarda ayrılmaktaydılar.(13) Bu farklılıklar nedeniyle onlar tam anlamıyla bir hanım değil, fakat yarı eş (plegeshle) olarak kabul edilmişlerdir.(14)

İşte bu resmi statü kazandırılmış cariyeler de erkeklerin yanında hem çocuk yapmak(15) hem de cinsel ihtiyaçların tatmini için tutulmuşlardır.(16)

Dipnotlar:

1. Lockyer, Herbert, The Women of the Bible: The Life and Times of All the Women of the Bible, Zondervan Publishing House, Michigan, 1970, ss.15-16. 

2. Tekvin, 2:24. 

3.  Lockyer, a.g.e., ss.15-16. Bu konuda daha pek çok örnek Eski Ahid‟de yer almaktadır. Bunlardan bir kısmını görmek için bk. Tekvin, 29:21-30; 30:25; 31:17, 31, 41; 31:50; 32:22; 33:5; 36:6, 9, 17, 18; 37:2; Çıkış, 32:2; Sayılar, 14:3; Tesniye, 21:15; Hâkimler, 8:30, 31. 

4. Bu konuda bk. Yasdıman, Hakkı Ş., Yahudi Kutsal Metinleri Işığında Kadının Evlilikteki Yeri (Basılmamış Doktora Tezi), İzmir, 2000, s. 72-73. 

5. bk. TB, Yevamoth, 65a. Ayrıca birden fazla evlilikle ilgili olarak Talmud‟da şu bölümlere de bk. TB, Yevamoth, 65a; TB, Baba Metzia, 115a; TB, Sanhedrin, 20b,  21b, 22a; TB, Megillah, 13b. Yahudilikteki birden fazla evlilik sadece erkeklere özel bir ayrıcalıktır. Bu ayrıcalık Talmud'da şu şekilde vurgulanmıştır: “Bir kadın iki erkekle birden evlenemez." bk. TB, Pesachim, 49a. 

6. Talmud ve Eski Ahid‟de izin verilmiş olan birden fazla evlilik XI. yy‟da yasaklanmıştır. Bu hususta bk. Family, Ed. Schneid, Hayyim, s.90. 

7. Örneğin, Yakub'un iki hanımına ilâve olmak üzere, daha önceki hanımlarına hizmet etsin diye, iki de cariye ile evlendiği bildirilir (Tekvin, 35:22). İbrahim Peygamberin cariye Hacer'le evlendiği (Tekvin, 25:12), ayrıca onun cariyelerinin birden fazla olduğu Tekvin'de geçen cümlelerden anlaşılmaktadır (Tekvin, 25:6). Süleyman peygamberin cariyelerinin sayısı ise üç yüzü bulmaktadır (I. Samuel, 11:1-3). Kralların cariyelerinin bulunduğu ise açık bir konudur (Daniel, 5:2; 5:23; Ester, 1:9-12). Bu konuda daha fazla örnek için şu ayetlere bk. Tekvin, 24:35; 29:24, 29; 30:4, 9, 18, 43; 31:33; 32:5, 22; 33:1, 2, 6; 35:22; 36:12; Çıkış, 11:5; 20:17; 21:7; 21:20, 26, 27, 32; 23:12; Levililer, 19:20; 25:6, 44; Tesniye, 5:14, 21; 12:12, 18; 16:11, 14; 28:68; Hâkimler, 8:31; 19:1, 2, 9-10, 19, 24-30; 20:6; Rut, 2:13; I. Samuel, 1:16, 17; 8:16; 25:24; 26:41; 28:21; II. Samuel, 3:7; 5:13; 6:20-22; 14:6-7, 15-16, 19; 15:6; 16:21; 20:3, 17; 21:11; I. Krallar, 1:13, 17; 11:1-4; II. Krallar, 4:2, 16; 5:26; I. Tarihler, 1:32; 2:46; 7:14-16; II. Tarihler, 28:10; Ezra 2:64. 

8. bk. Tesniye 20:13-14. Bu konuda geniş bilgi için bk. Vâfî, Ali Abdu‟l-Vâhid, el-Yahûdiyye ve’l-Yahûd Bahsün fî Diyâneti’l-Yahûdi ve Târîhihim ve Nizâmihimi’l-İçtimâî ve’l-İktisâdî, Nehdâtu Mısr, Kâhire, ty., s.128. 

9. Tesniye, 21:10-13. 

10. Tesniye, 21:14. Ayrıca bk. Çıkış, 21:7-8. 

11. Savaşlarda ele geçirilen kadınlarla bir ay içinde evlenilmesi, şayet bu süre içerisinde evlenme gerçekleşmezse bu kadınların serbest bırakılması gerekmekteydi. bk. Cohen, Simon, “Captives”, Universal Jewish Encyclopedia, C.III., s.34. Ayrıca bk. “Captives”, Jewish Encyclopedia, C.III, ss..562-563. 

12. bk., Revel, Hirschel, “Concubine”, Universal Jewish Encyclopedia, C.III, s.324. 

13. Hür kadınlardan daha az hakları olan -metres olarak değerlendirilemeyecek- farklı bir statüdeki eşler. Bu konu için bk., Richards, Lawrence O., “Concubine”, Expository Dictionary of Bible Words, Ed. Lyman Rand Tucker Jr. & Gerard H. Terpstra, Marshall Pickering, Michigan, 1988, s.182. Hür kadınlarla cariyeler arasındaki farklılıkları görmek için ayrıca bk. TB, Sanhedrin, 21a. 

14. Bazı yorumcular plegesh kelimesini p‟lag ishah/ yarı eş olarak açıklarlar. Bu konu için bk. Lewittes, Jewish Marriage, s.217. 

15. Eski Ahid‟de yarı eşlerden çocuk sahibi olan bir çok isim geçmektedir. Örneğin bk. Nahor (Tekvin, 22:24), İbrahim (Tekvin, 25:6), Yakub (Tekvin, 35:22), Eliphaz (Tekvin, 36:12), Gideon (Hakimler, 8:31), Saul (II. Samuel, 3:7), Davud (II. Samuel, 5:13, 15:16, 16:21), Süleyman (I. Kırallar, 11:3), Caleb (I. Tarihler, 2:46), Manesseh (I. Tarihler, 7:14), Reheboam (II. Tarihler, 11:21), Abijah (II. Tarihler, 13:21). 

16. Her ne kadar, kutsal metinlerde cariyelik kurumunun varlığı açıkça görünse de -şehvette aşırı düşkünlüğe sebep olabileceği düşüncesiyle- cariyelik sisteminin yerleşik, geçerli bir gelenek haline gelemediğini iddia eden ve buna karşı çıkan din adamları da bulunmaktadır Bu konular için bk. Lewittes, Jewish Marriage, ss. 16-17. 

(bk. Dr. Hakkı Ş. YASDIMAN, YAHUDİ DİNİNDE AİLENİN YERİ, D.E.Ü.İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı XIII-XIV, İzmir 2001, ss. 254-256)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet