İnsanın hem aceleci yaratılması hem de ondan acele etmemesinin istenmesi (Enbiya, 21/37) bir çelişkili değil mi?

- Hiç doğası gereği aceleci olan insandan acele etmemesi istenilir mi?

Değerli kardeşimiz,

Enbiya suresinin 37. ayette meal olarak yer alan, 

“İnsan, yaratılışça çok acelecidir (Bunu pek iyi biliyorum. Onun için, kendisini uyardığın azabın çarçabuk gelmeyişini alay konusu ediyor). Hele acele etmeyin/durun biraz, beni de aceleye getirmeyin, yakında ayetlerimi size göstereceğim.”

ifadesini bir kaç yönden anlamak mümkündür:

1. İnsanlar fıtratları/yaratılışları gereği aceleci bir mizaca sahiptir. Fakat bu huyunu terk etmesi kendi elindedir. İnsanın özgür iradeye sahip kılınmasının hikmeti, iyi işler için motor görevini yapıp hareket etmesi, kötü işlere karşı da fren vazifesini görmesidir. Nefsin kötülüğe temayülleri, nefsin aceleci olması, zıtlarla dolu imtihan sırrının gereğidir.

2. İnsanın aceleci olması sadece kötü şeylere karşı değil, aynı zamanda iyi şeylere karşı da geçerlidir.

“(Salih peygamber) Ey halkım!” dedi, “İyiliği bırakıp da neden kötülüğün çarçabuk gelmesini istiyorsunuz. Niçin, merhametine nail olmak ümidiyle Allah’tan af dilemiyorsunuz?”(Neml, 27/46)

mealindeki ayette bu gerçeğe işaret edilmiştir.

Bundan anlaşılıyor ki, insana acelecilik huyunun verilmesinin asıl maksadı, hayırlı işlerde acele etmek içindir. Ancak insanoğlu bazen kötülüğün gelmesinde de veya yapılmasında da acele eder. O hayırlı acele duygusunu şerli bir surete çevirir. Oysa insanların -hayırlarda kullanılması gereken- acelenin bu yan etkisini özgür iradesiyle her zaman bertaraf etme imkânı vardır.

3. Soruda söz konusu ettiğimiz ayette önce İnsanlarda acele duygusunun varlığına, sonra da bu aceleden vazgeçmeye davet etmede şöyle ince bir nükte vardır: Âdeta cenab-ı Hak bu ifadeyle kullarına diyor ki,

“Ben sizin aceleci olduğunuzu biliyorum. Çünkü sizi ben yarattım. Fakat bu acele duygusunu şer konusunda kullanmamanız halinde çok şerefli bir iş yapmış olursunuz. Çünkü işlerin en hayırlı, sevaplı olanı en meşakkatli olanıdır. Öyleyse gelin bu aceleciliğinizi sadece hayırlı işlerde kullanın ki rızamı kazanasınız.” (krş. Taberî, Zemahşerî, Razî, ilgili ayetin tefsiri)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet