Ne yaptıysan o kadar azap ise, artması niye?

Cehennem azabının kat kat artırılması konusunda çelişki mi var? Furkan 25:69 Nahl 16:88 Ahzâb 33:30 Araf 38 ayetlerinde artırılmış azaptan bahsedilir. Bu durum Kuran’daki ayetlerde de sıkça geçen "cehennemde ne yaptıysan o kadar azap cennette artırılmış ödül" anlayışı ile çelişmez mi? Ayetleri açıklayarak anlatabilir misiniz?

Değerli kardeşimiz,

Sorudaki ayetleri esas alarak azabın “kat kat artırılması” ile “ceza yaptığın kadar olur” prensibi arasında bir çelişki olmadığını, hem kısa hem de ilmî bir çerçevede açıklamaya çalışalım:

Temel prensip: “Ceza işlenen amelin cinsindendir”

İslâmî kaynakların tamamında geçen bir kaide vardır:

“el-cezâü min cinsi’l-amel” yani ceza, işlenen suçun türüne denk gelir.

Bu prensip gereği, tek suça tek ceza, birden fazla suça ise birden fazla ceza vermek adalettir.

Dolayısıyla Kuran’da geçen “azabın kat kat artırılması” birden fazla işlenmiş suçun her birine karşı ayrı cezanın verilmesi anlamınadır.

Ayetler neyi söylüyor?

Nahl 16/88’de şöyle buyrulur:

“İnkâr eden ve insanları Allah yolundan alıkoyanlara gelince: Onların azabını, yapmakta oldukları bozgunculuk sebebiyle kat kat artıracağız.”

Buradaki “kat kat artırma”nın nedeni ayetin içinde açıklanır:

Bu kimseler iki büyük suç işlemiştir: 1. Küfür (inkâr). 2. Başkalarını Allah yolundan alıkoymak.

Tefsirlerde “bozgunculuk (fisk, fasad)” ifadesi, özellikle başkalarının iman etmesini engelleme, yoldan çıkarma, fitne oluşturma olarak açıklanır.

Bu nedenle: Birinci suçun cezası inkârın cezası, ikinci suçun cezası insanları saptırma/engelleme cezası. Katlanma, “aynı suçun cezasının artırılması” değil, iki farklı suçun her birine karşı ceza verilmesidir.

Aynı mantık diğer ayetlerde de geçerlidir

Furkan 25/69

Burada birden fazla günah (şirk, cinayet, zina) işlendiğinde azabın katlanacağı belirtilir. Çünkü, birden fazla suça birden fazla ceza

Ahzâb 33/30

Peygamber eşlerinin “apaçık bir hayasızlık” yapması hâlinde “azabın iki kat verileceği” söylenir.

Neden?

Çünkü onların konumu gereği sıradan bir günah onlar için iki ayrı alanda suç sayılır:

Günahın kendisi ve örnek konumda olmalarına rağmen kötü örnek teşkil etmek

Bu da aynı mantığa dayanır: İki suça iki ceza.

Arâf 7/38

“Her ümmet girdikçe, arkadaşlarını lanetler… Her birine azap kat kat artırılır.”

Burada da her grubun hem kendi inkârı hem de başkalarını saptırması, ayrıca ümmetler arası karşılıklı azdırma söz konusudur.

Bir nevi, her bir suçun etkisi, ardışık bir günah zinciri oluşturur. Dolayısıyla azap da zincire paralel şekilde artar. (krş. Razi, Maverdi, Kurtubi, ilgili ayetin tefsiri)

Peki bu, “ceza yapılan kadar olur” prensibi ile çelişir mi?

Hayır, çünkü aynı suça iki ceza verilmemektedir. Farklı suçların her biri ayrı cezaya tabidir. Suçun etkisi ne kadar genişse (başkalarını da saptırma vb.) ceza da o kadar geniştir.

İşlediği suç sadece kendisini ilgilendirenle sınırlı değildir; başkalarını da ateşe sürüklemiştir. Bu yüzden iki yönlü hesap vardır:

Kişinin kendi inkârı, başkalarının sapmasına sebep olmak

Bu ikinci suç, Kuran’da sık sık “en ağır suçlardan biri” olarak geçer; çünkü etkisi zincirleme devam eder.

Cennet ödüllerinin artırılması ile çelişir mi?

Hayır. Çünkü ödülün artırılması, cezanın artırılmasıyla aynı kategori değildir.

Ödüllerde:
Allah’ın rahmeti genişletilir.
Karşılıksız lütuf ve ihsan vardır.

Ancak azapta:
Ceza sadece işlenen fiilin karşılığıdır, merhamet veya genişletme yoktur.

Dolayısıyla, cennetin ödül olarak artırılması, rahmetin genişlemesidir.

Cehennemin azabının artırılması ise, çoklu suçların her birine karşılık verilmesidir.

Bu iki durum nitelik olarak tamamen farklıdır ve bir çelişki oluşturmaz.

Bu hikmetin gereği olarak Allah şöyle buyurur:

“İyilik edene, yaptığı iyiliğin (en az) on misli mükâfat verilir. Kötülük yapan da yaptığının dengiyle cezalandırılır.” (Enam, 6/160).

Özetle, Kuran’da geçen “azabın kat kat artırılması” ifadesi, aynı suçun iki kat cezalandırılması anlamında değildir, Birden fazla ve daha ağır nitelikli suçun her birine karşı ayrı ceza verilmesi anlamınadır,

“Ceza işlenen suçun dengidir” prensibiyle tamamen uyumludur,

Özellikle başkalarını saptırma, engelleme, fitne çıkarma gibi günahların ikinci bir suç olarak ceza doğurmasıyla ilgilidir.

Dolayısıyla Kuran’da adalet ilkesiyle hiçbir çelişki yoktur.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet