Makam-ı mahmud, Medine mi şefaat makamı mı?

- ​Alimlerimiz kahir ekseriyetle bu makamın şefaat makamı olduğunu söylemişler. Gerçekten de tefsir kaynaklarına baktığımızda görüyoruz..
- Fakat bugün bunu araştırdığımda günümüzdeki çok büyük çoğunluk Makam-ı Mahmud’a şefaat şeklinde anlam yüklemenin ayetin siyak-sibakına ve ayetin indiği zamana hiç uygun olmadığını İsra suresinin 76-77-78 ve 79. ayetler okunduğunda kendiliğinden Makam-ı Mahmud’un anlam olarak Medine çıktığını ifade etmektedirler. Ben de okudum anlam olarak şefaat makamı yüklemek ayetle alakasız gibi.
- Sizin yorumunuz ve görüşleriniz nedir?
- Bu konudaki hadisler ne derece güvenilir?

Değerli kardeşimiz,

İslam alimleri makâm-ı mahmûdun tefsirinde şefaati esas almışlardır.

Onları bu yoruma sevk eden amil, makâm-ı mahmûdu şefaatle tefsir eden sahih hadis rivayetleridir. Alimler, makâm-ı mahmûdun sözlük manasına bakarak, bunun kıyamet gününde bütün insanlara yönelik bir şefaat olabileceği kanaatine varmışlardır. (Konuyla ilgili hadis için bk. Buhari, Tefsîr, 17/5; Müslim, İman, 326-329)

Sözlükte “övgüye lâyık yer, yüksek dereceli manevî makam” anlamına gelen makâm-ı mahmûd, kıyamet günü sorgulama öncesinde uzun bekleyiş sebebiyle bütün insanların sıkıntıda bulunduğu bir sırada, Hz. Peygamber Efendimize (asm) ilâhî rahmetin tecelli etmesi yolunda niyazda bulunması izin ve yetkisini ifade etmektedir.

Makâm-ı mahmûd terkibi, namaza ilişkin bazı açıklamaların ve Hz. Peygamber (asm)'den teheccüd namazı kılması istenmesinin ardından, “Rabbin seni ileriki bir zamanda övgüye lâyık bir makama getirecektir.” mealindeki ayette yer almaktadır. (İsrâ, 17/78-79)

Bu tabir çeşitli hadis rivayetlerinde de geçer. Bunlardan biri, Hz. Peygamber’in (asm), ezanı duyan kimsenin okuduğu takdirde şefaatine nail olacağını söylediği dua metnidir.

Bu dua şu anlamdadır:

“Ey mükemmel davetin ve sürekli duanın rabbi olan Allah'ım! Muhammed’e, kendisini sana yaklaştıran bir vesile ve herkesin mertebesini aşan bir üstünlük lütfet, onu vaad ettiğin makâm-ı mahmûda ulaştır.” (Buhari, Tefsir, 17/11; Ezan, 8)

Bazı rivayetlerde makâm-ı mahmûd şefaatle tefsir edilmiştir. (Müsned, 2/441; 3/456)

İslâm alimleri Kuran’da mahiyeti açıkça belirtilmeyen, hadis kaynaklarında ise farklı biçimlerde zikredilen bu tabirle ilgili çeşitli görüşler ortaya koymuşlardır. Taberi, alimlerin çoğunun makâm-ı mahmûdu Hz. Peygamber Efendimizin (asm) kıyamet günü insanlara şefaatte bulunacağı konum olarak ifade ederler. (bk. Camiu’l-beyan, ilgili ayetin tesfsiri)

İmam Matüridi, sözü edilen tabirin, Resûlullah’ın sadece kendi ümmeti için değil, bütün günahkârlar için şefaat etmesi yanında herkesin beğenip takdir edeceği manevî bir makam olarak da açıklanabileceğini ifade eder. (Tevilatü’l-Ḳur'an, ilgili ayetin tefsiri)

Zemahşeri, Fahreddin er-Razi ve Alusi de şefaat etrafında benzer yorumlar yapmışlardır.

Elmalılı Muhammed Hamdi ise makâm-ı mahmûdun, Hz. Peygambere (asm) nafile ibadet olarak teheccüdün emredilmesi bağlamında geçmesini dikkate alarak kulun nafile ibadetlerle Allah’a yaklaşacağını haber veren hadisle (Buhârî, Rikaka, 38) bağlantı kurmuş ve bu tabirin Allah’a mutlak yakınlığı ifade ettiğini, Resul-i Ekrem’in livâü’l-hamd altında yapacağı şefaatin de bununla ilgili olduğunu belirtmiştir. (Hak Dini, ilgili ayetin tefsiri)

Demek ki, ayetin siyak-sibakına ve ayetin indiği zamana hiç uygun olmadığı, iddiası doğru değildir.

Bütün bu manalarla beraber, makâm-ı mahmûd ile, İslam’ın güç bulacağı ve dünyaya açılacağı, bu durumun dünya var oldukça devam edeceği gerçeğinin kastedildiğini de söylemek mümkündür.

Ancak, makâm-ı mahmûd ifadesini, sadece Medine’nin fethedilmesi diye yorumlamak, sahih hadislerde açıkça beyan edilen şefaat manasını inkar etmek ve alimlerin verdiği başka yorumları yok saymak mümkün değildir.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Makam-ı mahmud
- Peygamberimize makam-ı mahmud verileceği Kur'an'da vaad ...
- Peygamberimize makâm-ı mahmûdun vadedilmesi hakkında geniş ...
- "Her kim vesile makamına çıkmayı,.." hadisini açıklar mısınız ...
- "Rabbim beni arşın üzerine oturtacaktır." anlamındaki hadis sahih ...
- Hz. Muhammed sonsuz kulluk makamına ulaştı mı yoksa hâlâ ...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet