İnsanoğlunun iki ovası olsa bile üçüncü bir ovayı ister, sözü ayet midir, hadis midir?

- Müslim'in, Sahih'inde: "İnsanoğlunun iki ovası olsa bile üçüncü bir ovayı ister." bölümünde naklettiği bir rivayette şöyle yer almıştır: "Ebu Musa Eş'ari Basra Karilerini davet etti. Onun yanında üç yüz Kur'an karisi toplandı. Ebu Musa onlara hitap ederek şunları dedi:
"Siz Basra halkının önde gelenleri ve karilerisiniz. Kur'an'ı tilavet edin, dünya hayatı ise size değerli gözükmesin. Zira sizden öncekilerin kalbi katılaştığı gibi sizin de kalbiniz katılaşır. Biz önceleri uzunluk ve şiddet bakımından Beraat Süresi'ne, /Tevbe Suresi / benzettiğimiz bir süreyi okuyorduk. Ben onun bir miktarını hatırlıyorum. O miktar şöyledir: "İnsanoğlunun iki ova dolusu malı olsa bile üçüncü bir ovayı da ister, İnsanoğlunun karnını topraktan başka bir şey doyurmaz. Ve yine Müsebbihat surelerinden birine benzettiğimiz bir sureyi de okuyorduk, ama şu anda unutmuş durumdayım. Ama ondan şunu hatırlıyorum: "Ey iman edenler, neden yapmadığınız şeyleri söylüyorsunuz ki aleyhinize şahadet edilir ve kıyamet günü ondan dolayı sorguya çekilirsiniz." 
- Şiiler ehli sünnete karşı bu hadisi kullanıyorlar. Bu hadis gerçekten var mı? Varsa nasıl anlamalıyız?

Değerli kardeşimiz,

- Sorudaki hadis rivayeti için bk. Müslim, Zekât, 119, “1050”.

- Hz. Enes’ten gelen rivayette göre Peygamberimiz (asm) şöyle buyurdu:

“İnsanoğlunun bir ova / vadi dolusu altını olsa, bir ovayı / vadiyi daha ister. İnsanoğlunun karnını topraktan başka bir şey doyurmaz. Ve Allah tövbe edenlerin tövbesini kabul eder.” (Müslim, Zekât, 117 “1048”)

- Abdullah b. Abbas’tan rivayet edildiğine göre, Peygamberimiz şöyle buyurdu:

“İnsanoğlunun bir ova / vadi dolusu malı olsa, bir  o kadarını daha ister. İnsanoğlunun karnını topraktan başka bir şey doyurmaz. Ve Allah tövbe edenlerin tövbesini kabul eder.” (Müslim, Zekât, 117 “1048”)

Devamla ibn Abbas dedi ki “Bu ifade Kur’an’dan mı değil mi, bilemiyorum.” (a.g.y)

Diğer bir rivayette bu tereddütlü ifade İbn Abbas’a isnat edilmemiştir.(a.g.y) Dolayısıyla bu durum, ravinin gösterdiği bir tereddüttür.

- Buhari’nin İbn Abbas’tan yaptığı rivayete göre Peygamberimiz şöyle buyurdu:

“İnsanoğlunun iki ova / vadi dolusu malı olsa, bir üçüncüsünü da  ister. İnsanoğlunun karnını topraktan başka bir şey doyurmaz. Ve Allah tövbe edenlerin tövbesini kabul eder.” (Buhari, Rikak, 10)

- Buhari’nin yaptığı diğer bir rivayette:

“İnsanoğlunun bir ova / vadi misali (vadi kadar) malı olsa, bir  o kadarını daha ister. İnsanoğlunun karnını topraktan başka bir şey doyurmaz. Ve Allah tövbe edenlerin tövbesini kabul eder.” (Buhari, Rikak, 10)

Bu rivayetin sonunda da İbn Abbas’ın “bunun Kur’an’dan olup olmadığını bilemiyorum” sözlerine yer verilmiştir.

- Buhari, aynı zamanda bu hadisi Hz. Abdullah b. Zübeyr ve Hz. Enes’ten de ayrı ayrı rivayet etmiştir. Bu rivayetlerde bu bilgiyi Peygamberimizin bir hadisi olarak nakletmiştir. Yalnız Hz. Ubeyy’in “Tekasür suresi ininceye kadar biz bunu Kur’an’dan sayardık.” şeklinde bir görüşüne yer verilmiştir. (bk. Buhari, a.g.y)

- Hz. Enes, Hz. Ubey’den bunu naklettiği halde, kendisi bunu açıkça Peygamberimizin bir hadisi olarak rivayet etmesi, onun bu bilgiye itibar etmediğini göstermektedir.

- Rivayetlerin çoğunda bu husus hadis olarak belirtilmiştir. Bunu ayet olarak kabul eden rivayetlerden bazıları bu bilgiyi sahabeye isnat ederken, bazıları bunu sahabe olmayan bir ravinin tereddüdü olarak belirtir.

Bundan anlaşılıyor ki, bu ifade ayet değildir. Zaten bu ifade, çok güzel olmakla beraber  tarz olarak Kur’an ayetlerinin üslubuna benzemediği de bir gerçektir.

- İbn Hacer bu konuyu açıklarken, Hz. Ubeyy’in “Tekasür suresi ininceye kadar biz bunu Kur’an’dan sayardık.” şeklindeki ifadesinden şunu anlamak gerektiğini belirtir:

“Demek ki daha önce bu hadisi Kur’an’dan bir bölüm olduğunu sananlar, benzer konuyu işleyen Tekâsür suresinin inmesinden sonra onun hadis olduğunu anlamışlar.” (bk. İbn Hacer, Fethu’l-Bari, 11/257)

İbn Hacer’e göre, bunun ayet olup daha sonra neshedildiğini söyleyenlerin görüşleri doğru değildir. (Fethu’l-Bari, a.g.y)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet