İhlas suresi içinde kaç sure vardır?

​- 13. Sözde "Nasıl ki Yirmi Beşinci Söz'de beyan edildiği gibi; Sure-i İhlas içinde otuz altı Sure-i İhlas" geçiyor.
- Fakat 25. Söz’de "Demek Sure-i İhlas'ta otuz Sure-i İhlas kadar, muntazam, birbirini isbat eder delillerden mürekkeb sureler vardır." deniliyor.
- Bunu izah eder misiniz?

Değerli kardeşimiz,

Yirmi Beşinci Söz'de İhlas Risalesinin altı cümlesi olduğu ifade edilir ve şöyle denir:

“Her bir cümlesi öteki cümlelere hem delil olur, hem netice olur."

"… Demek Sûre-i İhlâs’da otuz Sûre-i İhlâs kadar muntazam, birbirini ispat eden delillerden mürekkep sûreler vardır.” (Sözler, Yirmi Beşinci Söz, Birinci Şule)

Bu “otuz” rakamı Lemeat’taki ihlas bahsinde de geçer. Burada ise “otuz altı” rakamı geçiyor.

Biz önce “otuz rakamını” esas alarak açıklamalarımızı yapalım, daha sonra “otuz altı rakamı” üzerinde kısaca duralım.

İhlas suresinin altı cümlesi var, her cümle kendinden başka olan diğer beş cümleyi ispat etmektedir. Böylece 6x5=30 tane ispat cümlesi vardır.

Allahü’s-Samed cümlesini örnek alalım. Bundan beş tane hüküm cümlesi çıkıyor.

Madem ki Allah Samed'dir, öyle ise lem yeliddir ve lem yuleddir (doğurmaya da doğmaya da ihtiyacı yoktur.)(1), (2). Öyle ise, onun misli ve dengi olamaz (lem yekün lehu küfüven ehad)(3). Öyle ise, bu vasıflara sahip ancak Odur (hüve)(4); öyle ise O Ehad’dir, zatı birdir(5).

Diğer beş kelimeyi de sırayla başa alıp diğer kelimeleri ondan sonra sıraladığımızda, altı tane cümleden otuz tane hüküm cümlesi çıkar. Yani, örnekte olduğu gibi, her bir kelime için “Madem ki,” ile başlar ve “Öyle ise,…” diyerek bir hüküm veririz. İşte, “Öyle ise,” ile başlayan bu hüküm cümleleri  6x5=30 tanedir.

“Otuz altı” rakamına gelince, burada hüküm (sonuç) sayısı değil, cümle sayısı ifade edilmiştir.

Yani, altı tane kelimeyi alt alta yazıp, bunların yanlarına beşer tane de sonuç cümlesi koyduğumuzda, otuz altı rakam yazmış oluruz. Yani, cümle sayısı otuz altı, hüküm (sonuç) sayısı otuzdur.

Sebep    Sonuç (hüküm)

1             2   3   4  5   6 

2             3   4    5   6  1

3             4   5    6   1   2

4             5   6    1   2   3

5            6   1    2   3   4

6            1   2    3   4   5

Not: Konu ile ilgili olarak Doç. Dr. Niyazi Beki’nin "Kur'an İlimleri ve Tefsir Açısından Bediüzzaman Said Nusi'nin Eserleri" isimli makalesinin bir bölümünü aşağıya alıyoruz:

Yirmi Beşinci Söz'de konu ile ilgili nazara verilen diğer misal ise İhlâs süresidir. Bu surenin altı cümlesi vardır, her bir cümle diğer cümlelere hem delil, hem de netice olabiliyor. Sanki îhlas suresi altı cümlesiyle otuz adet İhlas suresini içinde barındırmış gibidir.

"Tevhid" etrafında otuz delilden meydana gelen, altı tevhid mertebesini isbat eden, altı şirk çeşidini reddeden bir istidlal zincirini oluşturmuştur.(1)

Hadis-i şerifte "Kur'an'ın üçte biri kadar sevapdar olduğu" ifade edilen İhlâs sûresi, bu konuda en çarpıcı bir misal teşkil etmektedir.

Yirmi Beşinci Söz'de İhlâs sûresinin, üçü müsbet, üçü menfi altı cümlesinin bulunduğu, bunların altı çeşit tevhîd mertebesini isbat edip, altı çeşit şirki reddettiği ifade edilmiştir.(2)

Lerneât'ta ise yedi çeşit tevhîd zikredilmiş ve üçüncü cümlede iki çeşit tevhide işaret edilmiştir. Yine Lemeât'ta belli bir sayı verilmeden, "Bütün envâ-ı şirki reddeder" cümlesiyle genel bir ifade kullanılmış, şirkin her türlüsünün reddedildiği ifade edilmiştir. Şirkin çeşitleri ise şöyle belirtilmiştir:

İsa (a.s), Üzeyr, Melekler gibi insanlar tarafından uydurulan şirkleri "Lem yelid" cümlesi ile reddedilmiştir.

Esbapperestiik, nücumperestlik (yıldıza tapmak), sanemperestlik (puta tapmak) ve tabiatperestlik gibi şirk çeşitleri de "Lem Yûled" cümlesiyle bertaraf edilmiştir.

Son ayette geçen "Lem yekûn" ifadesiyle Allah'ın ne zâtında, ne fiillerinde ve ne de sıfatlarında şerikinin olmadığı vurgulanmıştır.(3)

Her bir cümlesi öteki cümlelere hem delil hem de netice olur. Çünkü, her bir cümlenin iki manası vardır. Bir mana ile netice olur. Bir mana ile delil olur. Böylece îhlâs suresinde otuz İhlâs suresi kadar muntazam, birbirini isbat eden delillerden mürekkep sûreler vardır.(4)

İhlas suresinin altı cümlesinin mealleri şöyledir:

"1. De ki: O, (Allah)'dır.

2. Allah birdir.

3. Allah Samed'dir.

4. O doğurmamıştır.

5. Ve doğmamıştır.

6. O'nun hiçbir dengi yoktur."

Rİsale-i Nur'da İhlâs suresinin tevhid açısından yapılan kısa bir tefsiri özetle şöyledir:

"Sûrenin birinci cümlesinde yer alan 'hüve'deki karinesiz işaretin gösterdiği itlak, bir ta'yini, o da teayyünü gösterir. Bu ise tevhidin şühûd mertebesine işarettir."(5)

Yani: İhlâs sûresinin ilk cümlesi "kul huve"nin anlamı: "De ki: O'dur." şeklindedir. Her zamirin mutlaka bir mercii vardır. Buradaki merci, açık olarak ifade edilmeyip, mutlak bırakılmıştır. Bu makamda mutlak bırakılan zamirin mercii ancak bir mutlak varlık olabilir. Mutlak bir varlık Allah'tan başkası olmadığına göre, buradaki mutlak zamirin mercii de ancak O'na ait olup, O'nu gösterebilir. Itlakta ta'yin ve tayinde de taayyün"ün mânâsı budur.

"İkinci cümle, Tevhid-i Ülûhiyeti gösteriyor. Üçüncü cümle, Tevhid-i Rubûbiyyet ve Tevhid-i Kayyûmiyyete işaret ediyor. Dördüncü cümle, Tevhid-i Celâli ihtiva etmektedir. Beşinci cümle, Tevhid-i Sermedîye işarettir. Altıncı cümle, Tevhîd-i Câmi'i, ihtiva etmektedir. Ne zâtında nazîri, ne ef'âlinde şeriki ve ne de sıfatında şebîhi vardır."(6)

Bediüzzaman'ın diğer bir değerlendirmesiyle Altı cümleden ibaret olan îhlâs sûresi, yedi çeşit şirki (Üzeyirperestlik, İsaprestlik, melekperestlik, akılperestlik, esbabperestlik, yıldızperestlik, sanemperestlik gibi putperestlikleri) reddeden ve tevhid-i şuhud, tevhid-i ulûhiyet, tevhid-i rubûbiyyet, tevhid-i kayyûmiyet, tevhidi celâl, tevhid-i sermediyyet ve tevhid-i cami gibi tevhidin yedi mertebesini gösterir.(7)

Buna göre İhlâs suresinde otuz altı İhlâs suresi söz konusudur. Surenin her bir cümlesi altı defa delil, altı defa netice olur. Her bir tabloda altı cümlenin altı defa sıralarının değiştirilmesiyle toplam otuz altı İhlâs suresi elde edilir.

Bediüzzaman'ın, otuz altı sureyi ihtiva ettiğini belirttiği İhlâs suresinin bu harika durumu, bilimsel olarak onu ortaya koyacak matematik formülü "Permitasyon prensibi" çerçevesinde değerlendirilmiştir. Bu prensibe göre:

a. Bu surede yer alan menfî ve müsbet üçer cümlenin oluşturduğu iki farklı kategorinin normal permitasyonlarmın sayısı: 720'şerden toplam 1440’dır. Buna göre İhlâs sûresinde, tam 1440 İhlâs suresi vardır. Şüphesiz bu husus tek başına bir mucizedir.

b. Aşağıda görüleceği üzere A, B, C = müsbet; D, E, F menfi cümle şekilleriyle "saymanın temel ilkesi"ne göre bu sûreden otuz altı tane sûre elde edilebilir:

Aşağıda bu formül ile birlikte İhlâs suresinin ihtiva ettiği otuz altı îhlâs sûresi gösterilmiştir:

A. O Allah'tır.

B. O birdir.

C. O Samed'tir.

D. O doğurmamıştır.

E. O doğmamıştır.

F. O'nun hiçbir dengi yoktur.

İhlâs suresinde yer alan otuz altı İhlâs suresine bir örnek şöyle olabilir:

1. De ki O Allah'tır. Çünkü O birdir. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur.

2. De ki O Allah'tır. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O birdir. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur.

3. De ki O Allah'tır. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O birdir. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur.

4. De ki O Allah'tır. Çünkü O birdir. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğurmamıştır.

5. De ki O Allah'tır. Çünkü O birdir. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O doğurmamıştır.

6. De ki O birdir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O doğmamıştır.

7. De ki O Allah'tır. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O birdir. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur.

8. De ki O Allah'tır. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O birdir. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğmamıştır.

9. De ki O Allah'tır: Çünkü O Samed'tir. Çünkü O birdir. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur.

10. De ki O Allah'tır. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O birdir. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğurmamıştır.

11. De ki O Allah'tır. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O birdir. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O doğurmamıştır.

12. De ki O Allah'tır. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O birdir. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O doğmamıştır.

13. De ki O birdir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur.

14. De ki O birdir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğmamıştır.

15. De ki O birdir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur.

16. De ki O birdir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O Samed'tir Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur Çünkü O doğurmamıştır.

17. De ki O birdir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O doğmamıştır.

18. De ki O birdir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O doğurmamıştır.

19. De ki O birdir. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur.

20. De ki O birdir. Çünkü O samed'tir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğmamıştır.

21. De ki O birdir. Çünkü O samed'tir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O doğurmamışlır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur.

22. De ki O birdir. Çünkü O samed'tir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğurmamıştır.

23. De ki O'birdir. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O doğurmamıştır.

24. De ki O'birdir. Çünkü O Samed'tir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O doğmamıştır.

25. De ki: O Samed'tir. Çünkü O birdir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur.

26. De ki O samed'tir. Çünkü O birdir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğmamıştır.

27. De ki: O Samed'tir. Çünkü O birdir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur.

28. De ki: O Samed'tir. Çünkü O'birdir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğurmamıştır.

29. De ki: O Samed'tir. Çünkü O birdir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O doğurmamıştır.

30. De ki: O Samed'tir. Çünkü O birdir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O doğmamıştır.

31. De ki: O Samed'tir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O birdir. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur.

32. De ki: O Samed'tir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O birdir. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğmamıştır.

33. De ki: O Samed'tir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O birdir. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur.

34. De ki: O Samed'tir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O birdir. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğurmamıştır.

35. De ki: O Samed'tir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O birdir. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğmamıştır. Çünkü O doğurmamıştır.

36. De ki: O Samed'tir. Çünkü O Allah'tır. Çünkü O birdir. Çünkü O'nun hiçbir dengi yoktur. Çünkü O doğurmamıştır. Çünkü O doğmamıştır.

Yukarıdaki otuz altı İhlas suresi, cümlelerin birbirine delil olmasından meydana gelmiştir.

Aynı şey cümlelerin birbirine netice olması durumunda da söz konusudur. İhlâs suresinin bu şekildeki otuz altı sureden bir tanesi aşağıda bir misal olarak verilmiştir. Diğerleri buna kıyaslanabilir.

"De ki: O Allah'tır. Öyleyse O birdir. Öyleyse O Samed'dir. Öyleyse O doğurmamıştır. Öyleyse O doğmamıştır. Öyleyse O'nun hiçbir dengi yoktur."

Dipnotlar:

1. Sözler, 388-389.
2. Sözler, 388.
3. Lemeâl, 739-741.
4. Sözler, 388.
5. Lemeât, 739.
6. Lemeât, 739-741.
7. Lemeât, 739-741.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet