İbn-i Sina'nın evi neden yağmalandı?

- İbn Rüşd'ün kitapları neden yakıldı?
- Gazneli Mahmut İbn-i Sina'nın evini yağmaladı mı? Yağmaladıysa neden yağmaladı?
- İbn Rüşd'ün kitaplarını zamanın Emir'i yaktırdı mı yaktırdıysa neden yaktırdı?

Değerli kardeşimiz,

Öncelikle ifade edelim ki, soruda geçen yağmala ve yakılma konusu, ilme ve irfana karşı olmaktan değil, taassup, siyasi taraftarlık, şahsi kin ve düşmanlık gibi başka nedenlerden dolayı olmuştur. Ayrıca sadece soruda geçe âlimlerin değil, Gazali gibi âlimlerin bile eserleri yakılabilmiştir.

İbn Sina

İbn-i Sina'nın iki defa evi ve malları yağmalandı.

Bunun birincisi, İbn-i Sina, Büveyhi Sultanı Şemsüddevle'nin veziri iken Hemedan'da, ordu içinde çıkan bir isyan üzerine olmuştur.

İbn Sina, kulunç (kolik) hastalığına yakalanan Büveyhî Hükümdarı Şemsüddevle’yi tedavi etmek için onun sarayında bulundu. Burada hükümdarı iyileştirmeyi başaran İbn Sina birçok mükafatla birlikte hükümdarın dostluğunu da kazandı. Şemsüddevle’nin Karmîsîn’e bir sefer düzenlemesi üzerine onun yanında savaşa katıldı. Savaş yenilgiyle sonuçlanınca Şemsüddevle ile birlikte Hemedan’a döndü. Bu olaydan sonra kendisine vezirlik teklif edilen İbn Sina görevi kabul etti. Fakat ordu içerisinde baş gösteren huzursuzlukların ardından isyan çıktı.

İbn Sina’nın evini kuşatan isyancılar, onu hapse atıp bütün mallarına el koydular; ayrıca Şemsüddevle’den filozofun öldürülmesini istediler. Bu isteği kabul etmeyen hükümdar isyancıları yatıştırmak için onu görevinden uzaklaştırdı.

İbn Sina, kırk gün boyunca Şeyh Ebû Sad ed-Dahduk’un evinde gizlenmek zorunda kaldı. Ancak hastalığı nükseden Şemsüddevle tekrar kendisini tedavi etmesini isteyince, onu tedaviye başlayan İbn Sina yeniden vezirlik makamına getirildiği gibi öncekinden daha çok ikram ve iltifata nail oldu.(1)

İbn Sina’nın evi ve mallarının zarar görmesini ikincisi ise; tahminen 1024 yılında geldiği Isfahanda oldu. Gazneli Mesut’un Isfahanı alması üzerine, Gazneliler ordusu, Isfahana girmiş ve İbn Sina'nın bazı kitapları ve aletleri de savaş karışıklığı sırasında zarar görmüş, kaybolmuştu. Bu durum İbn-i Sina’yı sarsacak kadar çok üzdü. Çünkü bu yağmalamada kitaplarını da kaybetmişti. Örneğin, Aristo’nun tüm eserlerinin açıklamasını yaptığı yirmi ciltlik el-İnsaf adlı eser de bu yağmalama sırasında yok olmuştur.(2)

İbn Rüşd

Sevilla ve Kurtuba kadılığı yapmış olan İbn Rüşd, 1182’de Ebu Yakup Yusuf’un (1163-1184) özel hekimi ve bir süre sonra da baş kadısı oldu.

Sonraki sultan Yakup el-Mansur döneminde (1184-1199) bir ara gözden düştü. Bunun üzerine Kurtuba yakınlarındaki küçük bir yerleşim birimine sürülmüş ve ne yazık ki kitaplarının bir kısmı yakılmıştır.(3)

Kaynaklar:

1) bk. Ali b. Zeyd el-Beyhaki, Tariḫu hükemai’l-İslam (nşr. Memdûh Hasan Muhammed), Kahire 1417/1996, s. 73; (İbn el-Kıftî, İhbar, s. 273; İbn Ebî Useybia, Uyûn, s. 440-441.
2) İbn el-Kıftî, İhbar, s. 277; İbn Ebi Useybia, Uyun, s. 444; bk. Alper, Ömer Mahir, İbn Sînâ, DİA, XX, İstanbul 1999, s. 319- 322.
3) Durant, Will, İslâm Medeniyeti, terc. Orhan Bahaeddin, yy, ty. s. 253; Tez, İslam’ın Batı Cephesi, s. 73; Bk. Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1348) Tarihu’l-İslam ve vefeyâtü’l-meşâhiri ve’l-a‘lâm, I-LIII, tah. Ömer Abdusselam, Beyrut 1415/1994, c. XXXV, s. 127; İbnü’l-Hatîb, Lisânüddîn (ö. 776/1374), A‘mâlü’l-a‘lâm fîmen buyi‘a kable’l-ihtilâm min mulûki İslâm, thk. Levi Provençal, E., Beyrut 1956, s. 319.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet