"Cebrail akıldır." diyen İslam alimleri kimlerdir; Delilleri nedir?

Değerli kardeşimiz,

Bildiğimiz kadarıyla, Cebrail (as)'e "akıl" diyenler yalnız filozoflardır. Diğer İslam alimlerinden böyle bir iddianın söz konusu olduğunu bilmiyoruz. İslam filozoflarından Farabî, İbn Sina, İbn Tufeyl ve İbn Rüşd’ün böyle bir düşünceye sahip oldukları bilinmektedir. (bk. Ali Bulaç, Din-Felsefe, Vahiy-Akıl, s. 54,)

Bunların bu iddialarını destekleyen İslam kaynaklı bir delilleri yoktur. Ancak Aristo'nun ilahî özler/ bir tür yıldızların temsil ettiği tanrılar, dediği hususlar, Farabi'de "münferit akıllar" olarak algılandı. Onu izleyen İbn Sina ise, bunları İslam düşüncesindeki karşılığını bularak "melekler" demeyi uygun gördü. (bk. a.g.e., s.126-127).

Dinî hakikat ile felsefî hakikatin aynı şeyler olduğunu söyleyen Farabî'ye göre, peygamberlerin faal akıl/Cebrail vasıtasıyla kavuştukları hakikate, filozoflar da aklî düşünme ve tefekkürle ulaşırlar.(a.g.e). İbn Sina da faal aklı Cebrail ile aynı şey sayar.(a.g.ey.; Ayrıca bk. Farabi, el-Medinet'ul-Fazıla, s. 50; İbn Sina, eş-Şifa, s. 441).

Tefsir kaynaklarında genellikle, "Cebrail" kelimesi, "cebr" v e "îl" kelimesinin birleşmesinden meydana geldiği hususuna vurgu yapılmaktadır. İbn Abbas'tan gelen rivayetlere göre, İbranicede "cebr" Abd=kul, "îl" ise Allah manasına gelir. Dolayısıyla, Cebrail, Abdullah = Allah'ın kulu demektir.

Diğer bir görüşe göre ise, "Cebr" kelimesi "ceberut" kökünden gelip kuvvet anlamına gelir. Bu görüşe göre, Cebrail, Allah'ın kudreti anlamına gelir. (Misal olarak bk. Taberî tefsiri, Râzî tefsiri, Kurtubî tefsiri, el-Bahru'l-Muhit tefsiri, Alusî tefsiri, Elmalılı Hamdi Yazır tefsiri, Bakara Suresinin 97-98. ayetlerinin açıklaması).

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet