Hadis-i Şeriflerde Genel Olarak Ahiret Hayatı Hakkında Hangi Konular İşlenmiştir ?

Değerli kardeşimiz,

Kur'ân-ı Kerim'in yanında, bütün hadis kitaplarında da öldükten sonra diriliş, âhiret hayatı, cennet ve cehennem hakkında geniş bilgiler verilmiştir. Hadislerde anlatılanlar Kur'ân'da anlatılanların bir nevi tefsiri ve geniş izâhı mesabesindedir. Hatta hadislerde, Kur'ân'da fazla yer verilmeyen, sarahatle belirtilmeyen kabir hayatı gibi meselelerde çok geniş malumata rastlamak mümkündür. Hadislerde dikkat çeken bir husûs da, âhiret hayatının nakli yönüne çok daha fazla yer verilmiş olmasıdır[1].

Hadis-i şeriflerde ele alınan âhiretle ilgili mevzuları şöyle özetleyebiliriz: Ölüm, ölüm sekeratı, ölüm anında yaşananlar, ölümden sonra rûhun durumu, kabir alemi, kabir suâli, kabir azabı ve nimetleri, kıyamet alametleri, sûra birinci ve ikinci defa üfürmede yaşanan haller, mahlukatın ölümü ve tekrar diriltilmeleri, insanların diriliş esnasındaki halleri, mevkıfda yaşanan sıkıntılı ve zor ânlar, kıyamet gününün korku ve dehşeti, amel sahifelerinin dağıtılması, insanların hesaba çekilmeleri, kulun ilk hesaba çekildiği şeyler, insan uzuvlarının ve mahlukatın şâhitliği, peygamberlerin hesaba çekilmesi, havz, mizan, a'râf, sırat, şefâat, cehennemin kapıları, büyüklüğü, cehennem azabının şiddeti, azap aletleri, cehennemin bölümleri, cehennemliklerin azalarının büyütülmesi, yiyecek ve içecekleri, yalvarıp yakarışları, cehennemden çıkacak olanlar, cennete ilk girecek kimseler, cennet ırmakları, ağaçları, kokuları, yiyecek ve içecekleri, cennet kuşları ve hayvanları, cennetin kapıları, köşk ve sarayları, çadırları, cennet hûrileri, cennet ehlinin mertebeleri, cennet çocukları, cennetlik ve cehennemliklerin karşılıklı konuşmaları...[2]

Bazı hadîs kitaplarında kıyamet alametleri, kıyamet, cennet ve cehennem bahislerine dâir bablarda, mevzuyla alakalı hadisler bir araya getirilmiştir. Ayrıca bu sahada çok sayıda müstakil eserler yazılarak da, âhiret, cennet ve cehennem hayatının bütün yönleri, âyet ve hadîslerin ışığında ele alınmıştır[3].

[1]. Ahiret mevzusu Kur'ân-ı Kerim'de hem aklî hem de naklî yönleriyle geniş bir şekilde ele alınmıştır. Hadis-i şeriflerde aklî yöne (âhiretin imkân ve vukuuna dâir delillere) az yer verilmiş olması, Kur'ân'ın üslüpta olduğu gibi, muhtevâ bakımından da hadis-i şerîflerden farklı olduğunu göstermektedir. Başka mevzularda da bu farklılığı görmek mümkündür. Kanaatimizce bu durum Kur'ân'ın Allah kelâmı olduğunun ayrı bir delilidir.

[2]. Bu mevzularla alakalı geniş bilgi için bkz. Müslim, IV, 2174-2271 (Kitâbu'l-Cenne ve Sıfatu Saimihâ ve Ehlihâ, Kitâbu'l-Fiten ve Eşrâtu's-Saa); Tirmizî, IV, 528-618 (KitabuSıfatu'l-Kıyame ve'r-Rekâik ve'l-Vera', Kitâbu Sıfati'l-Cenne, Kitabu Sıfati Cehennem); el-Hâris b. Esed el-Muhâsibî, el-Ba's ve'n-Nuşûr, Daru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1986, s. 17-37; Ebu Bekr Ahmed b. Hasen el-Beyhakî, el-Ba's ve'n-Nuşûr, thk., A. Ahmed Haydar, Beyrut, 1986, s. 55-344; Şuabu'l-İmân, I, 239-360; İbn Kayyımi'l-Cevziyye, Hâdi'l-Ervâh, ilâ bilâdi'l-Efrâh, s. 111-559; Gazalî, Ebu Hâmid, İhyâu Ulûmi'd-Dîn, Daru İhyai'l-Kütübi'l-Arabiyye, Kâhire, tsz., IV, 437-532; Şa'ranî, Muhtasaru Tezkireti'l-Kurtubî, Daru'l-fikr, Beyrut, 1-160.

[3]. Bu mevzularla alakalı hadîs kaynakları ve kitaplar hakkında daha geniş bilgi için bkz. Topaloğlu, "Cehennemm", DİA, VII, 232-233; "Cennet", VII, 386.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet