Eşarilere göre, Allah’ın gönderdiği peygamberler arasında kadın peygamber var mıdır?

- Eşarilere göre kadın peygamber gelmiştir Maturidilere göre kadın peygamber yoktur, diye açıklamalar görüyoruz.
- Buna göre kadın peygamber diyen alimler neyi kastediyor?
- Tebliğle görevli kadın peygamber anlamında mı?
- Bu iki ayrı görüşün sebebi nedir?

Değerli kardeşimiz,

Esasen kadın peygamber olduğunu kabul eden âlimlere göre de tebliğ etmekle yükümlü bir peygamber anlamında kadın peygamber gönderilmemiştir.

Bazı âlimler, Kur'an’da kendilerine vahiy edildiği bildirilen Hz. Meryem, Hz. Musa’nın annesi gibi kemal sahibi bazı kadınlara da vahiy verilme anlamında nebi demişler, ancak tebliğ ile görevli anlamında bir kadın peygamber yoktur, demişledir.

Diğer alimler ise, Kur'an’da geçen bu vahiy ifadesini ilham manasına almışlardır.

Demek ki her iki anlayışa göre de tebliğ etmekle görevli anlamında kadınlardan peygamber gelmemiştir. Bir kısım alim ayette geçen vahiy ifadesini doğrudan vahiy olarak anlamış, bir kısım alim de ilham olarak değerlendirmiştir.

Sonuç itibariyle tebliğle görevli bir kadın peygamber gelmediğine göre, bütün alimlere göre, bizim anladığımız manada bir kadın peygamber yoktur. Bazı kadınlara vahiy edildiğini bildiren ayetlerdeki vahiy kelimesini hangi anlamda alırsak alalım, peygamberlik görevi üstlenen kadın peygamber gelmemiştir.

Bu kısa bilgiden sonra bazı açıklamaları paylaşmayı da uygun görüyoruz:

Peygamber, mucize gösteren ve Allah’tan vahiy alan bir kişi olmakla birlikte, uluhiyet vasıfları taşımaz. Her insan gibi o da doğar, yaşar ve ölür. Peygamberin insan türünden olması onun için bir kusur olmayıp aksine, insanlarla ilişki kurarak ilâhî emirleri tebliğ etmesine ve kendisinin rehber kabul edilmesine daha uygundur. (Matüridi, Tevilat, 5/208, 337)

Peygamberin akıllı, zeki, fizikî eksiklik ve kusur taşımayan bir yapıda yaratılması görevlerinin gerektirdiği özelliklerdir.

Kelamcılar, peygamberin tebliğ ettiği ilâhî mesajları yeterince anlatabilmesi ve güçlü tartışmacılarla başa çıkabilmesi için bedenen ve zihnen mükemmel yaratıldığını belirtir. (Arapkirli Hüseyin Avni, İlm-i Kelâm, İstanbul 1331, s. 125-126)

Peygamberin beşeri özellikleri noktasında tartışılan konulardan biri de cinsiyet konusudur.

Matüridiyenin tamamı ile bazı Eşariye alimlerine göre peygamberin erkek olması şarttır; nitekim Kur'an’da sadece erkeklerin peygamberlikle görevlendirildiği belirtilmiştir. (Yûsuf 12/109; Nahl 16/43; Enbiyâ 21/7)

Yaratılışı itibariyle erkeklere göre dirençleri daha zayıf olan kadınların çetin bir mücadeleyi gerektiren peygamberlik görevini başarması mümkün değildir. Ayrıca kadınlık halleri de ibadetlerde örnek olmalarını engelleyicidir. (Nûreddin es-Sâbûnî, el-Bidâye, s. 46; Teftâzânî, Şerhu’l-Makasıd, 2/198)

Başta Ebü’l-Hasan el-Eşarî olmak üzere Eşariye âlimlerinin çoğunluğu, nebi-resul ayırımına dayanan peygamber anlayışının bir sonucu olarak Hz. Asiye, Hz. Meryem ve Hz. Musa’nın annesi gibi bazı kadınların nebi olan peygamberler arasında yer aldığını kabul etmiştir. Onlara göre nebi Allah’ın tebliğle görevlendirmeksizin kendisine vahiyde bulunduğu kişidir. Kur'an’da Allah’ın Hz. Musa ile İsa’nın annelerine vahyettiği, Hz. Meryem’i alemlerdeki bütün kadınlardan üstün kıldığı belirtilmiştir. (Al-i İmran 3/42; Kasas 28/7; bk.  Aynî, Umde, 15/309; Kemaleddin İbn Ebu Şerif, el-Müsamere, s. 195-196)

Bunun yanında alimler, Allah’ın kadınlardan -kelam ilminde kabul edilen terim anlamıyla- resul göndermediği hususunda aynı görüşü paylaşmıştır.

Kadınlardan peygamber olup olmayacağının daha iyi anlaşılabilmesi için İbnü’l-Hümam’ın el-Müsayere isimli kitabına şerh yazan Kemal b. Ebi Şerif, kadınlarda peygamber olur diyenlerin görüşlerini iki kavramla açıklamaktadır. Bu kavramlar: Nebi Resul kavramlarıdır.

Tebliğ göreviyle sorumlu tutulan resul olup bunun erkek olması gerekir. Çünkü bu tür resuller Allah’tan vahiy aldığı için “nebi” tebliğ görevi ile sorumlu tutulduğu için "resul" adını alır.

İkisinin birleşmesiyle “nebi resul” kavramı ortaya çıkar.

Resul olmayan nebi: Allah’tan vahiy almasına rağmen tebliğ sorumluluğu yüklenmemiştir. Bu tür nebiler kadın olabilir.

Kemal b. Ebi Şerif, bu konuda “resul almayan nebi” tanımını doğru bulmamaktadır. Çünkü bu tür kişiler, dinden sayılan vahiy türüne muhatap olmamıştır. Bu yüzden de nebi diye adlandırılması doğru değildir. (Kemal b. Ebi Şerif, Kitabu’l-Müsamere, s. 197-198)

Elmalılı Hamdi’nin de dediği gibi, Allah Teâlâ eğer dilerse bir kadına da o gücü ve tahammülü ihsan eder ve sonra da peygamberlik verebilir. Fakat bu, onun yaratılışını ve mizacını bir erkek mizacına dönüştürmek demek olur. Bunun için insanlar içinde peygamberlik göreviyle görevlendirilecek kimselerin de sıradan erkeklerden değil, onlar arasında en seçkin, en iradeli ve en güçlü kimselerden seçilmiş olması ilahi hikmet gereğidir. (bk. Hak Dini Kur’an Dili, Azim Dağıtım, İstanbul ts., 5/106)

Özetle, bütün alimlere göre "risalet" yani peygamberlik görevi üstlenen kadın peygamber gelmemiştir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet