Dünyanın öküz ile balığın üstünde olduğunu söyleyen bir hadis var mı; varsa bunu nasıl anlamalıyız?

- Hadis: "Dünya balığın üzerindedir." İbni Kesir Tefsiri açıklamalarında gördüm. Böyle bir hadis var mıdır, yoksa sahte midir?
-  Sizin bu hadisi izahınız nedir?

Değerli kardeşimiz,

Bazı kaynaklarda geçen bu ifadeden murat şunlar olabilir:

Birincisi: Cenab-ı Hak yarattığı her mahluk için bir melaike vazifelendirmektedir. Bunlara "Müekkel Melekler" diyoruz. Dünyanın da iki tane müekkel melaikesi vardır ki, bunların isimleri "Sevr" ve "Hut"tur. Yani "Öküz" ve "Balık".

İkincisi: On dört asır önce, yani Peygamberimiz (asm) ve sahabelerinin yaşadığı asırda, en önemli iki geçim kaynağı çiftçilikle avcılıktı. Bu şimdi de kısmen böyledir. Ziraatın sembolü öküz, avcılığın sembolü ise balıktır. İşte, Peygamberimiz (asm) "Dünya öküzle balığın üstündedir," hadisiyle bu hakikate parmak basmış, insanların geçiminde en mühim iki kaynağı gayet beliğ bir tarzda ifade etmiştir.

Üçüncüsü: Bilindiği gibi, tekniğin henüz yeterince gelişmediği devirlerde dünyanın durduğuna, güneşin döndüğüne inanılırdı. Halbuki zamanla bunun tersinin doğru olduğu kesin olarak anlaşıldı. Eski bilgilere inanan insanlara bu gerçeği doğrudan doğruya anlatmak kolay değildi. Böyle yapılsaydı, belki de birçok insanlar İslam nurundan istifade edemeyeceklerdi. Resul-i Ekrem (asm), bir edebi sanat yaparak cevap vermiş ve o asrın insanlarını tatmin etmiştir.

Dünya güneşin etrafında dönerken hayali on iki menzilden geçer. Biz bunlara "burçlar" diyoruz. Bu burçlardan ikisinin adı "öküz" ve "balık"tır. Peygamber Efendimize (asm) ayrı ayrı zamanlarda dünyanın ne üstünde durduğu sorulmuş, o da birinci defasında "öküzün", ikinci defasında "balığın" üstünde duruyor diye buyurmuştur. Bu cevaplarıyla, soru vakitlerinde dünyanın öküz ve balık burçlarından geçmekte olduğunu, fakat güneşin sabit olduğunu da on dört asır önceden haber vermiştir.

Peygamber Efendimiz (asm) mecazlı ve kinayeli bir sözle üç büyük hakikati en güzel şekilde dile getirmiş, hem o asırdaki, hem de daha sonraki asırlardaki muhataplarını tatmin etmiştir.

Sonradan ravilerin veya müfessirlerin açıklamaları hadis zannedilmiştir. Mesela "Dünya öküzün üzerindedir, öküz başını sallayınca deprem oluyor." gibi ilaveler hadis değildir.

* * *

"İşte o günde Kıyamet vukûa gelmiş olur. Ve gök yarılmıştır, artık o, o günde pek zaiftir. Ve melek (zümresi) onun çevresindedir ve Rabbin Arş'ını, başları üzerinde sekiz melek yüklenir." (Hakka, 69/15-17)

ayetinde arşı taşıyan melekler olduğu bildirilmiştir.

Konuyla ilgili rivayetler şöyledir:

“Arşı dört melaike hamletmişlerdir. Bu meleklerden birisi sureten insan gibidir. Birisi de sevr yani öküz suretindedir. Birisi de kartal suretinde diğer birisi de arslan suretindedir.”

“Arşı dört melaike omuzlarında taşırlar. Bu meleklerin her birisinin dört tane yüzü vardır. Bir yüzü sevr, biri arslan, biri kartal, biri de insan yüzü gibidir.”

“Bu gün arşı dört tane melaike taşımaktadır. Amma kıyamet gününde onu sekiz tane melaike taşıyacaktır.” (bk. Kurtubî, el-Cami'u fî-Ahkâmi'l-Kur'ân, Hakka 17. ayetin tefsiri)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet