Cemu'l-Fevaid ve yazarı hakkında bilgi verir misiniz?

Değerli kardeşimiz,

"Cemu’l-fevaid" isimli kitap, hadis ve astronomi alimi olan Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Süleyman er-Rudani'ye aittir.

Rudani

Rudani, 1030 (1621) yılında Kuzey Afrika’nın Sûs şehri yakınlarındaki Târûdânt’ta dünyaya geldi.

On iki yaşında iken Merakeş’e giderek İbn Nâsır ed-Der‘î ve Muhammed b. Ebû Bekir ed-Delâî’den Arap dili, hadis, tefsir, fıkıh ve Muhammed b. Saîd el-Merrâküşî es-Sûsî’den astronomi dersleri gördü.

Daha sonra Fas, Cezayir, Mısır, Şam, Medine, Mekke gibi merkezleri dolaştı. Cezayir’de müftü Saîd b. İbrâhim Kaddûre’den tasavvuf eğitimi aldı. Üchûrî, Şehâbeddin el-Hafâcî, Hayreddin er-Remlî gibi âlimlerden ders okudu.

1060’ta (1650) hac görevini yerine getirdikten sonra, bir müddet Medine’de kalarak Semhûdiyye Medresesi’nde ders verdi. Ardından Mekke’ye döndü ve Mescid-i Harâm’da ders okuttu. Evlenip oraya yerleşti.

1080 (1670) yılında hacca giden Osmanlı Veziri Mustafa Bey onunla tanışıp derslerine katıldı ve kendisini İstanbul’a davet etti. 1081’de (1670-71) İstanbul’a giden Rûdânî, Vezir Köprülüzâde Fâzıl Ahmed Paşa ile görüştü ve burada itibar gördü.

Mekke şerifi Sa‘d b. Zeyd’i azlettirerek yerine Berekât b. Muhammed’in getirilmesini sağladı, kendisi de Mekke’de Haremeyn işleri sorumluluğuna tayin edildi. Rûdânî bu görevinde önemli hizmetler yaptı, Mekke’de yaygınlaşan bid‘atlarla mücadele etti.

Ancak onu bu göreve getiren vezir vefat edince (1087/1676) kendisini çekemeyenlerin şikâyeti üzerine görevinden alındı. 1093 (1682) yılında hacca, ardından Şam’a gitti ve burada vaktini eser yazmakla geçirdi.

1094 Zilkadesinde (Ekim-Kasım 1683) Şam’da vefat etti. 1095 veya 1096’da (1685) öldüğü de zikredilir.

Rûdânî başta hadis olmak üzere temel İslâmî ilimler yanında astronomi, mantık, felsefe ve matematik alanında tanınmaktadır. Vakit tayininde ve astronomik hesaplarda kullanılan “el-âletü’l-câmia” isimli geometri aletinin mûcididir. "Bû Zeyd Ahmed, Muḥammed b. Süleymân er-Rûdânî min aʿlâmi’l-Maġrib fi’l-ḳarni’l-ḥâdî ʿaşer el-hicrî" adıyla bir çalışma yapmıştır (Rabat 1990).

Cemu’l-fevaid

Eserin tam adı, Cemu’l-feaid min Camii’l-usul ve Mecmai’z-zevaid’dir.

Rudani, İbnü’l-Esir’in Camiu’l-usul’ü ile Heysemî’nin Mecmau’z-zevid’ine İbn Mâce ve Dârimî’nin es-Sünenlerini ilâve etmek suretiyle, on dört temel hadis kitabını tekrarları önemli ölçüde ayıklayıp ve hadislerin isnadını hazfederek bir araya getirdiği eseridir.

Mecmau’z-zevaid’deki zayıf ve uydurma rivayetler bu kitapta yer almamıştır.

Cemu’ı-fevaid’de 10131 hadis vardır.

Cemu’l-Fevaid, tekrarlardan azami ölçüde kaçınılarak tertip edilmiş bir eserdir. İçerdiği kaynak kitaplar şunlardır:

Buhârî, Sahîh
Müslim, Sahîh
Mâlik, Muvatta
Ahmed b. Hanbel, Müsned
Ebû Dâvûd, Sünen
Tirmizî, Sünen
Nesâî, Sünen
İbn Mâce, Sünen
Ebû Ya‘lâ el-Mavsılî, Müsned
Bezzâr, Müsned
Taberânî, el-Mu‘cemu’s-sağîr
Taberânî, el-Mu‘cemu’l-evsat
Taberânî, el-Mu‘cemu’l-kebîr
Rezîn, et-Tecrîd li sıhah ve’s-sünen

Cemu’l-Fevaid, birçok defa basılmıştır. (Hindistan 1346/1929; Medine 1387, 1406/1986; Mekke 1404/1983; Kıbrıs 1405; Beyrut 1408/1988; I-II, Cidde 1973, 1988; I-IV, Küveyt 1418/1998)

Ayrıca, Naim Erdoğan tarafından Türkçe’ye tercüme edilmiştir. (I-V, İstanbul 1996)

Kaynaklar:

Rudânî, Ṣılatü’l-ḫalef bi-mevṣûli’s-selef (nşr. Muhammed Haccî), Beyrut 1408/1988, neşredenin girişi, s. 7-13;
Muhibbî, Ḫulâṣatü’l-es̱er, IV, 204-208;
İbrâhim Rifat Paşa, Mirʾâtü’l-Ḥaremeyn, Kahire 1344/1925, I, 260;
Habîb el-Hîle, et-Târîḫ ve’l-müʾerriḫûn bi-Mekke, Mekke 1994, s. 358-361;
Bündâr b. Muhammed b. Reşîd el-Hemedânî, el-Menhecü’t-târîḫî li-müʾerriḫî Mekketi’l-mükerreme, Riyad 1418/1997, s. 405-416;
Ekmeleddin İhsanoğlu v.dğr., Osmanlı Astronomi Literatürü Tarihi, İstanbul 1997, I, 317-321.

(Diyanet İslam Ansiklopedisi, Rudani md.)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet