"Bu din, hepsi Kureyş'ten gelecek olan on iki halifeye kadar aziz ve güçlü olacaktır. Sonra herc (fitne ve kargaşa) gelecek!" hadisini açıklar mısınız? Burada geçen "on iki" halife kimlerdir?

Değerli kardeşimiz,

Hz. Câbir İbnu Semüre (radıyallâhu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

"Bu din, hepsi Kureyş'ten gelecek olan on iki halifeye kadar aziz ve güçlü olacaktır."

Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a soruldu: "Sonra ne olacak?"

"Sonra herc (fitne ve kargaşa) gelecek!" diye cevap verdi." [Buhârî, Ahkâm 51; Müslim, İmâret 5-9 (1821); Tirmizî, Fiten 46, (2224)].

Bu üç kitap, hadisin "Kureyş'ten" kelimesine kadar kısmını: "Ebû Dâvud da Mehdi 1, (4279), 4280) tamamını tahric etmiştir.

Hz. Cabir b. Semüre anlatıyor; Resulullah (a.s.m)’ın: “on iki emîr/ halife olur” dediğini işittim, ancak söylediği bir kelimeyi duyamadım. Babama sordum “onların hepsi Kureyş’tendir” diye buyurduğunu söyledi”(Buharî, Ahkam, 51).

Diğer bir rivayette,

“On iki halife gelinceye kadar bu din aziz ve güçlü olmaya devam edecektir(…) Onların hepsi Kureyş’tendir.”(Müslim, İmare, 9)

Diğer bir rivayet ise şöyledir:

“On iki halife gelip geçmeden bu iş sona ermeyecektir(…) Onların hepsi Kureyş’tendir.”(Müslim, İmare, 5).

Bu hadis, manası kapalı olan müşkil hadislerden biridir. Çünkü, maksat yalnız râşit halifeler ise, bunlar -Hz. Hasan ile birlikte- yalnız beş tanedir. Eğer maksat, saltanat devrinde yer alan halifeler de dahil ise, bunlar on ikiden çok fazladır. Bu sebeple, alimler farklı tahminler yürütmüşlerdir.

On iki imamın geleceğinden haber veren bu hadis, farklı vecihlerde rivâyet edilmiştir. Herbiri bazı noksan ve ziyadeler ihtiva etmektedir:

"Bu "iş" ümmetim arasında on iki imam geçmedikçe sona ermez."

"İnsanların işi, kendilerine on iki kişi hükmettiği müddetçe yürümekte devam edecektir."

"Benden sonra on iki emîr gelecek... hepsi de Kureyş'ten olacak."

"On iki imam üzerinizde halife oldukça din ayakta kalacaktır."

"Hepsinin etrafında ümmetin toplanacağı on iki halife üzerinizde oluncaya kadar bu din ayakta kalacaktır." v.s.

Görüldüğü üzere hadisler kendi aralarında farklıdır ve yeterli açıklıktan uzaktır. Bu yüzden şârihler, tatminkâr ve birbiriyle uyuşan açıklama sunamamışlardır.

Kadı İyaz der ki: "Hadiste gelen "on iki" adedi, iki soru akla getiriyor:

Birincisi: "Bu hadisin zâhiri Ashâb-ı Sünen tarafından tahric edilen -İbnu Hibban ve başkalarınca da sıhhatine hükmedilmiş olan- Hz. Sefîne (radıyallâhu anh)'nin rivâyet ettiği:

"Hilâfet benden sonra otuz yıldır, ondan sonra krallık vardır..." hadisi bunun zâhirine muhalefet eder. Çünkü bu otuz yıl içerisinde sâdece Dört Halife ile az bir müddet de Hasan İbnu Ali (radıyallâhu anhüm ecmâin) halife olmuştur.

İkincisi: Hilâfete geçenler sayıca bundan fazladır.

Birinci sorunun cevabı: Sefîne hadisinde Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) nübüvvet hilâfetini kasdetmiştir, Câbir İbnu Semüre hadisinde böyle bir kayıt yoktur.

İkinci sorunun cevabı: "Bu hadiste: "Benden sonra sadece on iki halife gelecektir" denmiyor, "...on iki halife olacak..." deniyor. Bu miktarda halife gelmiştir, daha fazla halifenin gelmesine de bir engel yoktur."

Kadı İyâz devamla der ki: "Mamafih bu söz, hilâfete her geçenin kastedilmesi halinde uygundur. Ancak bu sözde, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın adâletle hükmeden ve hilafete gerçek mânada liyakat kazanan kimseleri kasdetmiş olması da mümkündür. Bu şartlara uygun olarak Dört Halife geçmiştir. Kıyamet kopmazdan önce bu miktar on ikiye tamamlanacaktır."

Âlimlerden bazıları: "Bu on iki imam aynı zamanda zuhur edecek ve halk kısım kısım bunlara tâbi olacak." demiştir. Nitekim beşinci hicrî asırda sadece Endülüs'te altı adet sultan ortaya çıktı, hepsi de kendisini halife ilan etti. Bunların aynı asrında Mısır sultanı, Bağdad'da Abbâsî halifesi ve başka yerlerde Alevîler ve Hâricîler adına hilâfet iddia eden kimseler vardı.

Bu te'vili te'yid eden bir rivâyet Müslim'de gelmiştir:سَتَكُونُ خُلَفَاءُ فَيُكْثِرُونَ"... Halifeler çıkacak ve sayıları da çok olacak..."

Bazı âlimler: "Bundan hilâfetin izzet, İslâm'ın kuvvet ve işlerin istikâmet üzere gittiği, insanların halife etrafında birlik teşkil ettiği şartlar kastedilmiş olma ihtimali de var, nitekim hadisin bazı vechinde  كُلُّهُمْ تَجْتَمِعُ عَلَيْهِ اُْمَّةُ "..hepsinin etrafında ümmet toplanır..." denilmiştir.

Bu durum, Velid İbnu Yezid zamanında Emevîler'e kargaşa girip aralarında fitne çıkıncaya kadar gelen ve halkın etrafında birlik olduğu halifelerde görülmüştür. Kargaşa hâli, Abbasî Devleti'ne kadar devam etmiş, Abbasîler onları bertaraf etmiştir. Bu şekilde gelen halifeler nazar-ı dikkate alınırsa, hadiste gelen miktara ulaşılır ve hadisin verdiği haber sıhhat kazanır. Hadisle ilgili başka ihtimaller de söz konusudur. Gerçeği Allah bilir..." (bk. İbrahim Canan, Kütüb-ü Sitte Tercüme ve Şerhi)

İlgili hadisleri açıklayan bazı şarihler de burada adı geçen on iki halifeden maksat, ümmetin üzerinde birleştiği manevi halifeler olduğunu söylemişlerdir. Bazılarına göre, bu halifeler Hz. Mehdi'den sonraki dönemde gelirler. Bunlara göre, Hz. Mehdi’den sonra on iki halife gelir. Bunlardan altısı Hz. Hasan’ın soyundan, beşi Hz. Hüseyin’in soyundan gelir. Bunlardan sonra da başka bir soydan biri gelir ve onun ölümünden sonra da fitneler kopar.

İbn Hacer’in tercih ettiği görüşe göre, Hz. Ebu Bekir (ra)’den Ömer b. Abdulaziz’e kadar geçen halifelerin sayısı on dörttür. Bunlardan Muaviye b. Yezid ile Mervan b. Hakem’in hilafetleri sahih olmamakla birlikte çok kısa sürdüğü için onlar sayılmaz. Geriye, hadiste geçtiği gibi on iki halife kalır. Bu hadiste bunlar kastedilmiş olabilir. (bk. İbn Hacer, ilgili hadisin şerhi).

Kadı İyaz ve İbn Hacer dışında başka âlimler de bu konuya eğilmiş, farklı yorumlar dermeyân etmişlerdir. Biz hepsini burada kaydetmeyeceğiz. Şu kadarını söylememiz gerekir: Şiî an'anesinde zikredilen on iki imamla ilgili isimlerin Sünnî ve ittifâkî bir değeri yoktur.

İlave bilgi için tıklayınız:

Hadis-i şerifte, "Yakında büyük fitneler olacak o fitnelerde (yerinde) oturanlar ayaktakilerden, ayaktakiler yürüyenlerden, yürüyenler koşanlardan, daha hayırlı olacaklar." buyuruluyor. Bu fitnelerine karşı alınacak tedbirler nelerdir?..

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet