Bilimde kanun ne demektir?

- Mesela yer çekimi kanunu Allah (c.c.)’ın atomları belirli şekilde hareket ettirmesiyle oluşan bir şey midir?
- Kanunun ne olduğunu basit bir şekilde açıklayabilir misiniz?
- Ayrıca kanun ve namus aynı mıdır?

Değerli kardeşimiz,

Kanun: Kainatta Allah'ın koyduğu değişmez nizam demektir.

Alem-i emirin her bir tecelli ve cilvesinin tek tek adına kanun denir. Mesela, emir aleminde yerin cisimleri çekme komutuna "yer çekimi kanunu" diyoruz. Suyun cisimleri kaldırma komutuna "suyun kaldırma kanunu" diyoruz vs...

Demek ki, çeken yer değildir, Allah'ın emridir; kaldıran su değildir, Allah'ın emridir.

Şu varlık âlemi için birtakım ikili tasnifler yapılmış bulunuyor; dünya ve ahiret, mülk ve melekût, gayb ve şahadet âlemleri gibi. Bunlardan birisi de “âlem-i halk ve âlem-i emir.” Emir âlemi, halk âleminin, -tabir caizse- idare merkezlerini içine alır.

Beden ruhtan idare edildiği gibi, kâinattaki bütün eşyanın sevk ve idaresinde esas olan bir kanunlar manzumesi vardır. Bütün bunlar emir âleminden haber verirler. Tabiatta hüküm süren bütün kanunlar hep emir âlemindendirler.

Tabiattan söz edilirken, “şeriat-ı fıtriyye” ve “şeriat-ı ilâhîyye” gibi tabirler kullanılır ve Mesnevî-i Nuriye’de, “Kavanin dedikleri şey, her biri şu şeriatın birer meselesidir...” (bk. Mesnevi-i Nuriye, Nokta) denilirken, İşarâtü’l-İ’caz’da, “Nevamis ise, onun meseleleridir...” ibaresi yer alır. (bk. İşaratü'l-İ'caz, Bakara Suresi, 21-22. ayet Tefsiri)

Bu cümlelerde kavanin (kanunlar) ile nevamis (namuslar) aynı manada kullanılmıştır. Başka risalelerde de bunların birbiri yerine kullanılabildiğini görüyoruz.

Şu var ki, namus kelimesinin gizlilik ve sır manası da taşıdığı dikkate alındığında, arada ince bir fark olduğu bir derece hissedilir. Nitekim “Kanun emirdendir, namus iradedendir.” cümlesinde bu farka işaret edilmiştir.

Kanun daha umumî, namus ise hususîdir. Parmaklarımızın, ana hatlarıyla, aynı yapıya sahip olmaları bir kanundur ve bu kanun her insana tatbik edilmiştir. Ama parmak izlerimizin birbirinden farklı kılınmaları bir “namus” olarak düşünülebilir.

Bahar, yer çekimi, güneş cazibesi,.. bu alemde hükmeden fıtrî şeriatın birer kanunu, birer meselesidirler. Bunun yanında, annelerin şefkat sahibi olmaları ve yavrularını böylece bağırlarına basmaları da bir kanundur. Ama bunun yer çekiminden farkı da açıktır. İşte madde âleminden uzak ve yer çekiminden daha latîf olan bu ilâhî esas, bir namus kabul edilebilir.

Allah, yavruları böylece annelerine bağlamayı irade etmiştir. Bu yönüyle “namusun iradeden olduğu” söylenebilir. Diğer kanunlar da yine ilâhî irade ile vücut bulmuşlardır, ama şefkatte, tabiattaki zahirî sebepler ve kanunlar söz konusu olmadığından, irade daha açık olarak kendini göstermektedir.

Toplum hayatımızı ayakta tutan, hürmet, merhamet, acıma gibi esaslar da birer “namus” olarak kabul edilebilirler.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Suyun kaldırma kanunu ve yer çekimi kanunu gibi kuvvetler nedir ...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet