Bakara 24. ayete, eğer yapamazsanız ki asla yapamayacaksınız, manası nasıl verilebilir?

- Fe in lem tef’alû ve len tef’alû kısmına "eğer yapamazsanız ki asla yapamayacaksınız" şeklinde mana veriliyor. Lem tef'alû yapmadınız, len tef'alu da asla yapmayacaksınız veya yapmazsınız manasında değil mi?
- Neden meallerde yapamayacaksınız manası veriliyor?

Değerli kardeşimiz,

- “Lem” edatı müzari fiilin başına gelir, manasını maziye çevirir ve olumsuzlaştırır. Buna göre “Lem Tef’alû”nun manası: “yapmadınız” şeklindedir. Ancak ayette Lem’den önce “in” edatı vardır ki, bu da “eğer” manasına geldiği için, ilgili cümlenin tam manası: “Eğer yapmadıysanız” şeklindedir.

Bununla beraber, Arapça’da “İn Lem Tef’alû” kalıbı, “Eğer yapmadıysanız” manasında kullanıldığı gibi, “Eğer yapamadıysanız” manasında da kullanılır. Çünkü, Arapça’da “yapamadıysanız” manasında ayrı bir cümle kalıbı yoktur. Bu kalıbın “yapmadı” mı, yoksa “yapamadı” mı manasında olduğu sözün akışından anlaşılır.

Burada bunun “eğer yapamadıysanız” manasında kullanıldığını gösteren açık bir karine vardır ki, o da bundan önceki ayette -özetle-yer alan “Eğer gücünüz yetiyorsa, bunun bir suresinin bir benzeri getirin.” şeklindeki meydan okumadır.

Bundan anlaşılıyor ki, eğer istenen husus mümkün olsaydı kesinlikle onu yaparlardı. Demek ki,  bu işi “yapamadılar”. Eğer güçleri yetseydi yapacaklardı.

İşte bu kalıbın sibakındaki/öncesindeki bu ifade, ilgili cümlenin “yapamadıysanız” manasında olduğunu göstermektedir.

- “Len” edatı ise, istikbalin olumsuzluğunu kuvvetlice vurgulayan bir edattır. Yani “tekid-i nefy-i isitikbal” içindir.

Bu kalıp da iki manada kullanılır: “Yapmazsınız”, “yapamazsınız.”

Lem edatında açıkladığımız gerekçeden ötürü burada da “yapamazsınız” ifadesinin geçerli olduğu görülmektedir.

Türkçe’de “asla yapamazsınız” ifadesi, “asla yapamayacaksınız” şeklinde de kullanılır. Birinci ifade “geniş zaman” içindir, ikinci ifade ise “gelecek zaman” içindir.

Arapça’da “sin-sevfe” gibi edatlar olmadığı zaman, müzari fiil kalıbı, hem geniş hem gelecek zaman dilimi için kullanılabilir.

Burada geniş zaman kalıbı gibi, gelecek zaman kalıbını kullanmakta da bir beis yoktur. Çünkü her ikisinde de aynı mana vardır.

Nitekim, bir adama “Sen bunu asla yapamazsın.” dediğimiz zaman, bunun “Asla yapamayacaksın.” manasına geldiği, hem konuşan hem muhatap tarafından çok iyi bilinir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet