Önce gelen bir ayet, sonra gelen bir ayeti nesh eder mi?

- Nisa suresinin iniş sıralamasının 92. Nur suresinin iniş sıralamasının ise 102. sırada olduğunu görmekteyim. Nasıl oluyor da önce gelen bir ayet sonra gelen bir ayeti nesh ediyor?
- Eğer bu indiriliş sıralaması doğru değil ise doğrusunun yollayabilir misiniz?

Değerli kardeşimiz,

“Zina yapan erkek, zina yapan kadınla ya da bir müşrik kadınla evlenir; zina yapan kadın da zina yapan bir erkekle ya da müşrik bir erkekle evlenir. Bunlar müminlere haram kılınmıştır.” (Nûr, 24/3) (1)

Soruda belirtildiği şekilde, bazen nesh iddialarında, nasih denen ayetin nüzul bakımından mensuh sayılandan önce indiği söylenir. Şüphesiz bu durum ayetin hükmünün tamamen yürürlükten kalkması anlamındaki bir nesh iddiasının tutarsızlığını göstermektedir.

Bir görüşe göre ise, bu ayet Mekke’deki fahişelerden bahsetmektedir. Bunların yanına, ancak müşrikler ve ehl-i kıbleden zina edenler girermiş. Sonra, Müslümanlardan bazıları onlarla evlenmek isteyince bu ayet inmiş, daha sonraları “sizden bekâr olanları everiniz.” (Nûr, 24/32) ayetiyle neshedilmiştir.(2)

Bu anlayışa göre, birinci ayetteki nikah, evlenme manasında; müşrik ifadesi de Ehl-i kitap manasında yorumlanmıştır. Böylece, zina edenler ancak kendileri gibisiyle veya Ehl-i kitapla evlenebilecekleri sonucu çıkarılmıştır. Daha sonra nasih olduğu söylenen ayetle Müslümanların fahişelerle evlenebileceklerine izin verilmiştir. Çünkü bu anlayışa göre zina eden de Müslümanların bekarlarındandır.(3)

Ancak kanaatimizce, bu ayetin, insanın fıtrî durumunu izah eden bir haber olarak değerlendirilmesi de mümkündür. Yani bu ayeti, Müslümanlar böyle bir şeye yanaşmazlar, böyleleriyle evlenmek istemezler manasında düşünebiliriz.

Böyle bir değerlendirmede ayetteki müşrik ifadesini Ehl-i kitap olarak yorumlamak zorunluluğu da ortadan kalkar.

“Kötü kadınlar kötü erkeklere, kötü erkekler kötü kadınlara; temiz kadınlar temiz erkeklere, temiz erkekler de temiz kadınlara yaraşır.” (Nur, 24/26)

ayeti de bu manadadır. Nitekim İbn Abbas (r.a) da ayetteki nikah kelimesinin cinsel ilişki manasında ele alarak zina edenlerin ancak kendileri gibisiyle zina edeceklerini belirtmiştir.(4)

Burada şunu da belirtelim ki, mensuh sayılan ayetler hakkında alimler arasında bir ittifak veya icma söz konusu değildir.

Nesh vardır ve olmuştur. Ancak mushaftaki ayetler arasında mensuh ayet var mıdır?

İşte bu konu tartışmalıdır.

Ayetlerde kastedilen neshden maksat, çeşitli peygamberlere ait şeriatler arasında olabileceği gibi, başka manalarda da anlaşılabilir.

Mesela, kıblenin Mescid-i Aksa’dan Mescid-i Haram’a yöneltilmesi neshtir. Ama bu konuda Kur'an’da nesh edilmiş bir ayet yoktur. Sadece nasih vardır.

Evet mushafta mensuh ayetler vardır diyenler arasında ise, hangi ayetler olduğuna dair bir ittifak yoktur.

Dolayısıyla elde kesin bir delil olmadan bir ayet hakkında "mensuhtur" demekten kaçınmak gerekir.

İlave bilgi için tıklayınız:

- NESH, NESİH

Kaynaklar:

1. Bu durum  Neshle ilgili müstakil eserleri olan şu müelliflerin eserlerinde belirtilmiştir: Ebû Ubeyd, s.129; İbn Hazm, s. 47; Nehhâs, II, 537; Hibetullah, s. 130; Mekkî, s. 226; Buzûrî, v. 2b; İbnu’l-Arabî, II, 310; Hazrecî, II, 524; İbnu’l-Cevzî, Nevâsih, s. 198; el-Musaffâ, s. 41; Şu’le, s. 157; İbnu’l-Bârizî, s. 43; Kermî, s. 210; ; İbn Huzeyme, s. 272.
2. Mekkî, s. 226; İbnu’l-Cevzî, Nevâsih, s. 198; Vâhidî, s. 325; Kâdî, s. 266; Suyûtî, Lübâb, s. 166 vd.
3. bk. Mekkî, s. 226.
4. bk. Ebû Ubeyd, s.145; Mekkî, s. 226.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet