Allah’ın en çok beğendiği amel hangisidir?

"Allah’ın en çok beğendiği amel hangisidir?" diye başlayan hadis-i şerifi açıklar mısınız?

Değerli kardeşimiz,

Ebû Abdurrahman Abdullah İbni Mesûd (ra) şöyle dedi:

: سأَلتُ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: أَيُّ الْعملِ أَحبُّ إلى اللَّهِ تَعالى ؟ قال :

« الصَّلاةُ على وقْتِهَا »

قُلْتُ : ثُمَّ أَيُّ ؟ قال:

«بِرُّ الْوَالِديْنِ »

قلتُ : ثُمَّ أَيُّ ؟ قال :

«الجِهَادُ في سبِيِل اللَّهِ »

Peygamber (as)’a:

- Allah’ın en çok beğendiği amel hangisidir, diye sordum.

“Vaktinde kılınan namazdır.” diye cevap verdi.

- Sonra hangi ibadet gelir, dedim.

“Ana ve babaya iyilik ve itaat etmek.” buyurdu.

- Daha sonra hangisi gelir, diye sordum.

“Allah yolunda cihâd etmek.” buyurdu. (Buhârî, Mevâkît 5, Cihâd 1, Edeb 1, Tevhîd 48; Müslim, İmân 137-139).

Sahâbe-i kirâmdan birçokları çeşitli vesilelerle Peygamber Efendimiz’e (asm) hangi amelin, hangi iş ve davranışın daha üstün ve daha hayırlı olduğunu sormuşlardır. Efendimiz’in bu sorulara verdiği cevaplar muhteliftir. Fakat bunların hemen tamamına yakınında namazın ve cihadın önemli bir yer tuttuğunu görürüz.

Allah Teâlâ’nın en fazla beğendiği ibadetlerden üçünü bu hadis-i şeriften öğrenmekteyiz. Bunlar: Vaktinde kılınan namaz, ana babaya itaat ve Allah yolunda cihaddır.

Vaktinde kılınan namazın öncelikle zikredilmesinin sebebi, bu ibadetin önem sırası bakımından imandan hemen sonra gelmesidir. "Namaz dinin direğidir..."  (bk. Acluni, Keşfu'l-Hafa, II, 31)​ Namazı kılmayan ve namazı önemli bir ibadet olarak görmeyen kimseden, Allah’ın diğer buyruklarına saygı göstermesi de beklenemez.

Bu hadise göre bir namazın Allah katında en makbûl ibadet olabilmesi, vakti girince kılınmasına bağlıdır. Vaktinde kılınmayan, ihmal edilerek son vaktine bırakılan bir namaz, kabul edilmekle beraber, Allah Teâlâ’nın en çok sevdiği bir ibadet olma özelliğini kaybeder.

Ana babaya itaat, Cenâb-ı Hakk’ın pek önem verdiği ve kendisine şirk koşulmamasını istedikten hemen sonra tavsiye ettiği önemli bir görevdir. Dinimiz, dünyaya gelmemize vesile olan ve bizleri bakıp büyüten, üzerimize titreyen, sevgi, şefkat ve merhametiyle bizlere kol kanat geren ana babalarımıza iyilik, saygı ve hürmeti de namazdan hemen sonraki bir mevkie yerleştirmiştir

Çocuğunu binbir sıkıntı ile dünyaya getiren, hayata atılacağı zamana kadar yıllar boyu onun eziyetini çeken ana ile baba, şüphesiz her iyiliğe ve en üstün saygıya layık insanlardır. Bu sebeple Allah Teâlâ onlara “Of!..” bile denmemesini emretmektedir. Kendisine sayılamayacak kadar çok iyilik yapmış olan ana ile babanın haklarına saygılı olmayan bir kimsenin, diğer insanların haklarına saygılı olması elbette düşünülemez.

"Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi, ana-babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırsa, kendilerine 'Of!..' bile deme; onları azarlama; ikisine de güzel söz söyle." (İsra, 17/23)

Allah yolunda cihâd, dini bilmeyenlere onu öğretmek, bu saâdeti tatmayanların ayağına kadar giderek Allah’a kul olmanın gerçek bahtiyarlık olduğunu anlatmak, İslâm’ın şan ve şerefini devam ettirmek, canla ve malla fedakârlık yapmaya bağlıdır. Sağlığı yerinde, varlığı yolunda olan mümin, Allah’ın dinine hizmeti en önemli görev kabul etmelidir. Allah’ın dinini layık olduğu en yüce mevkie yükseltmek ve kendi tattığı saâdeti başkalarına da taddırmak için gayret etmeyen kimse, Allah rızasını kazanmaya sebep olan diğer ibadetleri kolaylıkla terk edebilir.

Düşman maddi güçleriyle sınırlarımıza dayanmışsa veya manevi yıkım vasıtalarıyla bizi içten çökertmek için evlerimize girmişse, işte o zaman hem malımız ve mülkümüz hem de dinimiz, imanımız ve namusumuz tehlikede demektir. Maddeten ve manen ayakta durmak, malımızı ve canımızı ortaya koyarak düşman güçleriyle savaşmaya bağlıdır. Bu durumda “Allah yolunda cihâd etmek.” en önemli ibadet olur.

Bu noktada aklımıza gelen şu iki soruya da cevap arayalım:

Birincisi; Allah Teâlâ’nın beğendiği ibadetler, acaba bunlardan mı ibarettir?

Bu hadisin bazı rivayetlerinde Abdullah İbni Mes`ûd’un şöyle dediği belirtilmektedir:

- Resûlullah (asm) bana işte bunları söyledi. Eğer ondan daha fazlasını söylemesini isteseydim, söylerdi. Demek oluyor ki, Allah katında makbûl ibadetler bunlardan ibaret değildir. Nitekim benzeri hadislerde: “insanlara yedirip içirmek”, “herkese selâm vermek”, “insanları eliyle ve diliyle rahatsız etmemek”, “içine günah ve riya karışmamış makbûl bir hac yapmak” en değerli ibadetler olarak zikredilmiştir.

İkinci soru: Acaba burada zikredilen üç ibadet önem sırasına göre mi söylenmiştir? Diğer bir ifadeyle, bu sıra her zaman geçerli midir?

Peygamber Efendimiz (asm) “Hangi ibadet daha üstündür?” şeklindeki sorulara genellikle soranın durumuna, sorunun sorulduğu zamana göre cevaplar vermiştir. Soru soran kimsenin bir konuda ihmâli varsa, onun manevi hastalığını bilen Efendimiz, ihmal ettiği ibadeti veya ahlak esasını öncelikle söylemiştir. Sorunun sorulduğu zamanı da dikkate almıştır. Düşmanın kapıya dayandığı bir sırada nâfile ibadetle uğraşmak uygun olmayacağı için böyle durumlarda “Allah yolunda cihâd” etmenin daha sevap olduğunu söylemiş, kıtlık zamanında ise insanları yedirip içirmeyi öncelikle tavsiye etmiştir.

Özet olarak;

- Peygamber Efendimiz (asm), sahâbîlerin mâkul ve faydalı sorularını bıkıp usanmadan cevaplandırmıştır. Onun bu davranışı başta âlimler olmak üzere, ilim sahibi olan herkes için önemli bir örnektir.

- Dinimizde ameller fazilet ve sevap açısından derecelere ayrılmıştır. Faziletli işler ve eylemler pek çok ve çeşitlidir. Bunların en başta geleni ve Allah'ın kulları üzerindeki en büyük hakkı olanı kendisine iman etmeleridir.

- Allah Teâlâ’nın kulları üzerindeki haklarının en üstünü, ona imandan sonra namaz kılmaktır. İmandan sonra en faziletli amel, en önemli farz vaktinde kılınan namazdır.

- Vaktinde kılınan namaz, kulluğun başta gelen gereklerinden biridir. Namazı sebepsiz yere vaktinde kılmamak büyük günahlardandır.

- Kullar içinde saygı ve hürmete en layık olanlar ana babadır. Kul haklarının en büyüğü, ana baba hakkıdır. 

- Kişinin yerine getirmesi gereken hakların en büyüğü ve faziletlisi, ana baba hakkı olup, onlara iyilik Allah'a kulluktan sonra ilk sırayı alır.

- Fedakârlıkların en üstünü, faziletli eylemlerin en önemlilerinden olan Allah yolunda cihâd etmektir. (bk. Riyazü’s-Sâlihîn Tercüme ve Şerhi, Peygamberimizden Hayat Ölçüleri, Erkam Yay., Hadis No: 314, 1076, 1289).

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet