Kuran'da gerçekte yaşanmamış hiçbir misale, benzetmeye yer verilmemiştir denebilir mi?

- ​Kuran'da bir olayı daha iyi anlamamız için bazı benzetmelerde bulunulmuş mudur?
- Misal Buhari ve Müslim’de geçen bir hadiste Peygamberimiz, Helallerin ve haramların açık olduğunu ve bunların yanında bir de şüphelilerin olduğunu ve bunlardan uzak durmamız gerektiğini belirterek, daha iyi anlamamız için "Tıpkı, sürüsünü başkasına ait bir arazinin etrafında otlatan çoban gibi " benzetmesini kullanmıştır.
- Böyle ifadelerin Kuranda da bulunması caiz midir? Sonuçta burada gerçekte böyle bir işe kalkışan çobanın varlığından bahsedilmiyor. Yani gerçekte böyle bir çoban yok. Peygamberimiz daha iyi anlayalım diye bir misal veriyor sadece. Gerçekte böyle bir şey bulunmadığı (böyle bir çoban) için Kuran’da böyle ifadeler bulunmaz demek doğru olur mu?
- Yani Kuran’da, olayı daha iyi anlayalım diye gerçekte yaşanmamış hiçbir misal verilmemiştir denebilir mi?
(İslami ilimlerde avam tabakada yer almam münasebetiyle tüm ayetlere hakim değilim. Böyle bir şey caiz olabilir mi, olamaz mı da bilemiyorum. Bu yüzden soruyorum.)

Değerli kardeşimiz,

Genel olarak kullanılan ifadelerde söz konusu edilen darb-ı meseller ve temsiller -eğer mümessel leh (temsile konu olan) ifadede açıkça zikir ediliyorsa, bu bir teşbihtir. Eğer zikr edilmiyorsa bu bir istiaredir.

Emsallerde / temsil ve mesellerde tarihte vuku bulması, varlığı muhakkak, gerçek bir olay olması şart değildir. Bunların doğruluğu ve vuku bulmasının imkân dahilinde olması yeterlidir. Ancak, bunların mutlaka vakide olmamış bir şey olması da gerekmez.

Bu pencereden baktığımız zaman, Kur'an’daki emsaller, meseller, teşbih ve istiarelerde söz konusu edilen konuların tarihi birer vakıa olması mümkün olduğu gibi, gerçekliği olmayan, sadece ibret almak için  sevk edilen ve zihne yerleştirilen tasavvurlar olması da mümkündür.

Önemli bir nokta da şudur: Kur'an’daki kıssalarla misaller / meseller ibret yönleri aynı olabilmekle beraber, aralarında büyük fark vardır. Arz ettiğimiz üzere, mesellerde konunun gerçekliği aranmaz. Kıssalarda ise konunun gerçekliği şarttır.

Örneğin, Hz. Âdem’in ve iki oğlunun hikayesi, Hz. Nuh, Hz. İbrahim; Hz. Yusuf, Hz. Musa, Hz. İsa ve bunlar gibi peygamberlere ait kıssaların gerçekliği kesin olarak vardır.

Kur'an’da misaller / meseller için de kıssalar için de oldukça pek çok misaller vardır. Fakat bizim şuna dikkat etmemiz gerekir ki; darb-ı mesellerin, misallerin hangi yerde gerçekliği olup olmadığını bilmek kolay değildir. Bu sebeple bize düşen ders alıp ibret edinmektir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet