Alışmak denen hastalıktan nasıl kurtuluruz?

- Alışmak denen olay her şeyi var eden Allah(c.c.)’a hayranlık duymamızı engelliyor. 
- ​Bunun önüne nasıl geçebilir?
- Bunun sebepleri nedir?
- Nasıl kurtuluruz?

Değerli kardeşimiz,

Cevap 1:

Soruda geçen konu ülfet etme hastalığıdır.

Ülfet, şu muhteşem kainatta sergilenen ve her biri bir kudret mucizesi olan mükemmel eserleri üstünkörü bir nazarla geçiştirme, onları bildiğini zannetme ve derinlemesine düşünmekten hassasiyetle kaçınma hastalığıdır. İnsan fikrini yanlış yollara sevk eden, vehimlere ve zanlara sürükleyen bir hastalıktır.

Eğer elma ağacından armut çıksaydı, hayretimizden ne yapacağımızı şaşırırdık. Hâlbuki elma ağacında binler elma vardır da hiç hayretimizi celbetmez.

Acaba elma sanat itibariyle armuttan daha mı mükemmeldir?

Yoksa elmayı yapmak kolay da armudu yapmak zor mu?

Ya da elma ağacından elmanın çıkması alelade bir iş de armudun çıkması harikulade bir iş mi?

Hayır, bunun tek sebebi bizim ülfet hastalığına tutulmuş olmamızdır.

Yine bir horozun yumurtladığını ve o yumurtadan bir civciv çıktığını duysaydık gülerek inkar ederdik, “Olur mu canım horoz hiç yumurtlar mı?” derdik.

Acaba horozun yumurtlaması mümkün değil de tavuğun yumurtlaması mümkün mü?

Niçin tavuğun yumurtlamasına da aynı hayreti gösteremiyoruz.

Halbuki bir kalıptan çıkar gibi o yumurtayı fabrikasından çıkarmak, yenildiği vakit son derece lezzetli bir taam, kuluçkaya konulduğu vakit ise ondan hayat sahibi bir civcivi çıkarmak gelişigüzel, alelade bir fiil mi?

Demek ki, soruda da ifade edildiği gibi, her biri birer kudret mucizesi olan sanat eserlerindeki harikalıkların farkına varmaya ülfet hasatlığı engel oluyor.

O halde her eseri, her sanatı, her mahluku, her nimeti sanki yeni görmüş gibi ilk defa farkına varmış gibi dikkatle ve tefekkürle incelemek gerekir.

Bu nedenle her hayrın başında besmele çekmek ne güzeldir.

Dillerimiz besmeleyi terennüm ederken, akıl, kalp ve ruh dünyamızla da Allah’ın ismiyle, ilmiyle, hikmetiyle, yaratmasıyla, iradesiyle... alıyorum, yapıyorum, görüyorum, işitiyorum, biliyorum,.. diyebilmeli...

İnşallah bu şekilde hem ülfet hastalığından kurtuluruz hem de her halimiz, her hareketimiz, her sözümüz yani her şeyimizi birer tefekkür birer ibadet olur.  

Cevap 2:

“İnsanları fikren dalâlete atan sebeplerden biri, ülfeti ilim telâkki etmeleridir.” (bk. Mesnevî-i Nuriye, Şemme)

Asrımızda, madde üzerinde yoğunluk kazanan aşırı yorgunlukların, akılları gereksiz meşgul eden siyasî polemiklerin ve dünyanın dört bir yanından ekranlara hücum edip seyircilerin ruh dünyalarını altüst eden üzücü haberlerin ve hayasız sahnelerin bu hastalıkta çok önemli payları vardır. Uhrevî hayatımız için fevkalâde önem kazanmış olan bu yaramız üzerinde ne kadar durulsa yeridir.

Süleymaniye’ye ne zaman gitseniz, o muhteşem mabedi hayran hayran seyreden bir grup insana rastlarsınız. Bu insanlar, o sanat abidesini niçin uzun süre temaşa ederler? Bu soruya çeşitli cevaplar verilebilir. Biz meseleyi bir başka yönüyle ele alacak ve diyeceğiz ki, “diğer yapılarda sanat olmadığı için.”

Başka menzillerde ayrı konulardan söz eden bu insanlar, Süleymaniye’ye geldiler mi artık Sinan’dan bahsetmeye başlarlar. Daima onu yad eder, onu takdir ederler.

Şimdi, hayalimizde her şeyi ile Sinan’ın eseri olan bir şehir canlandıralım. Camilerini de o yapmış olsun, dükkanlarını da evlerini de yollarını da. Böyle bir şehirde doğan, büyüyen bir insan için iki şık söz konusudur: Ya her adımda Sinan’ı hatırlayacak yahut, ülfet dediğimiz alışkanlık belasıyla, bu harika eserleri görmeden yaşayacak, onun yapıp çattığı bu beldede ondan gafil olarak ömür tüketecektir.

Bu şehre bir başka diyardan gelen insanlar ise şehre adım atar atmaz hayretler içinde kalacaklar. Her evin, her dükkanın, her mabedin önünde dakikalarca duracaklar. O şehrin çoğu yerlilerinin müptela oldukları alışkanlık hastalığı bunlara bulaşmayacak. Ve onlarda iki hayret birbirine karışacak; hem şehrin güzelliğini, mükemmelliğini şaşkın şaşkın seyredecekler, hem de ahalinin gafletine bir mana veremeyecekler.

Büyüklüğüne sınır biçilemeyen ve sanat inceliklerine hakkıyla vakıf olunamayan bu kainat şehri de Allah’ın mülkü. Sinan’ın varlık programını bir katre su içinde O çizmiş. O katreyi câmiler, köprüler, hanlar, hamamlar yapan büyük bir mimar haline o getirmiş.

Sinan O’nun olduğu gibi, Süleyman da O’nun. Hepimiz O’nunuz. Bir gramında milyarlarca bakterinin oynaştığı şu toprak tabakası da O’nun, her damlasında trilyonlarca mikrobun kaynaştığı şu su damlası da...

O, arz ve semanın yegane Hâlıkı ve Mâliki. Arzdakiler de O’nun, semâdakiler de. Kimde ne güzellik varsa O’nun ihsanı, kimde ne kuvvet varsa O’nun ikramı...

Hiçbir insanın bu diyarda Allah’tan gafil olmaması beklenir, ama bu çoğu kez gerçekleşmez. Dünyaya imtihan için gönderilen bu insanlar, hakikate erebilmek için nice perdeleri yırtmak ve nice engeli aşmakla karşı karşıya kalırlar. Nefis, şeytan, ihtiyaç, hırs, çevre, mevki, makam, servet ve daha niceleri...

Ancak bu manileri gerilerde bırakmayı başaranlar, bu alemi Allah’ın eseri olarak seyretmenin zevkine erebilirler.

Çoğu insanın şu mucizeler diyarında gaflete düşebilmesi, biraz da onların bu aleme geliş biçimleriyle ilgilidir.

İnsanlar, bu beldeye Yıldız Sarayı’na girer gibi girmiyorlar. Kapıda saray muhafızlarınca karşılanmıyor, içerileri teşrifat memurları nezdinde gezmiyorlar. Onlar bu sarayın içinde yaratılıyorlar. Sarayda doğuyor, sarayda büyüyor, sarayda ölüyor, saraya defnediliyorlar.

İşte bu saray hayatının verdiği umursamazlık ve vurdumduymazlık hastalığına “ülfet” diyoruz. Bu hastalıkla fikirler uyuşur, ruhlar donuklaşır. Ne bakışlarda hayat, ne kalplerde seziş kalır. Bu derde müptela olanlar, her zerresi sonsuz hikmetler taşıyan bu âlemde ömürlerini "O mahiler ki derya içredür deryayı bilmezler." mısraında ifadesini bulan bir garip ruh hâleti içinde geçirir dururlar.

Yokluğunu hiç çekmedikleri nimetler onların nazarlarından saklanır.

Dünyanın güneş etrafındaki harika seyahatini hiç hatırlamazlar. Zira, bir an inmeksizin hep onun sırtında gezmişlerdir.

Baharın geldiğine yeterince hayret ve hamd edemezler. Çünkü baharsız yıl geçirmemişlerdir.

Hava nimetine şükretmek hatırlarına gelmez. Çünkü, hiç havasız kalmamışlardır.

Misaller çoğaltılabilir. Bütün bu nankörlükler çoğu kez ülfetten kaynaklanır.

Mademki ülfet bizi çoğu zaman gaflete sürüklüyor; isterseniz onu bir derece yenebilmek için, şu arz küremize bir yabancının gözüyle bakalım. Başka bir alemde yaratılmış olup dünyamıza ilk defa gelen farazî bir şahısla sohbet edelim:

Mevsim kış olsun. 

Misafirimizle bir bahçede buluşalım ve ona ağaçları göstererek, “dikkatle bakmasını, ikinci görüşmemizde kendisine bir sorumuz olacağını” söyleyelim.

O farazî şahıs dünyamızı terk etsin ve her tarafın yemyeşil olduğu, ağaçların meyvelerle dolduğu bir sırada aynı bahçeye tekrar gelsin. Zannederiz, dostumuz ilk önce gözlerine inanamayacak, neye uğradığını şaşıracak ve hayretler içinde kalacaktır.

Ağaçların birinden kopardığımız bir meyveyi kendisine uzatarak, "Bu cismin meydana gelişini nasıl izah edersiniz?" diye sorduğumuzda, önce meyveyi dikkatle süzecek, sonra çeşitli ihtimaller sıralayacaktır. Herhalde en fazla üzerinde duracağı şık, "meyvelerin bir başka yerden getirilip bu dallara yapıştırıldığı" olacaktır.

Kim bilir, belki de konuşmasını bir nükteyle noktalamak isteyecek ve "Elbette bu yollardan birisiyle oldular, ağacın içinden çıkmadılar ya!" diyecektir.

Biz bu nükteye acı bir tebessümle karşılık verecek ve kendisini yolcu edeceğiz.

Bir de aksini düşünelim. Bir başka misafirimiz de yaz ortasında dünyamıza gelmiş olsun. Bir müddet kaldıktan sonra ayrılsın ve her tarafın karla kaplı olduğu bir kış günü geri dönsün. Kendisine karları göstererek, “Bunların meydana gelişlerini nasıl izah edersiniz?” diye sorduğumuzda, herhalde önce yerden bir avuç kar alacak, bir süre ovduktan sonra, büyük bir ihtimalle, bize şu cevabı verecektir: “Bunları başka bir memleketten getirip yerlere sermişsiniz!..” Belki de sözlerini, "Herhalde bunlar gökten inmediler?.." diye bağlayacaktır.

Şimdi biz misafirlerimizi bırakıp kendimize dönelim ve iyice bir düşünelim.

Gerçekten de en uzak ihtimal, meyvelerin dallarda bitmesi, yağmur ve karın gökten inmesi değil mi? Ama gel gör ki, bu mucizeler diyarında bizi kuşatan diğer hâdiseler gibi bunları da ülfetle geçiştiriyoruz.

Nice kışlar geçirmiş, nice baharlara erişmiş kimseler olarak, ne meyveyi, ne yağmuru, ne de karı hakkıyla tefekkür edebiliyoruz.

Meyve ve kar... Bu kâinat tablosunda ülfetle geçiştirdiğimiz nice varlıktan iki misal...

Kur'an-ı Kerim;

- Semavat ve arzın yaratılışından insanın ana rahminde geçirdiği devrelere,
- Arının ilhama mazhariyetinden devenin yaratılış keyfiyetine,
- Güneş’in lambalık vazifesinden arzın beşiklik yapmasına,
- Gece ve gündüzün birbiri içine girmesinden insanın uyutulup uyandırılmasına kadar...

her olay ve her mesele üzerinden ülfet perdesini kaldırmış ve bu kudret mucizelerini önemle gözler önüne sermiştir.

“Ayetler, necimler gibi ülfet perdesini deler atar. İnsanın kulağından tutar, başını eğdirir. O ülfetin altındaki havarik-ül âdat mucizeleri o adiyat içerisinde gösterir.” (bk. Mesnevî-i Nuriye, Şemme)

Kainat kitabını okumadan yaşayan, ihtiyaçlarının peşinde durmadan koşan, hırs ile kazanıp gafletle tüketen, yorgunca yatıp sersemce uyanan, aceleyle yiyip süratle işine koşan ve yeni bir günü daha tüketmeye başlayan insanoğlu, ülfet perdesini yırtabilmek için Kur’an’ın irşadına ne kadar da muhtaç!

Öyle değil mi?

İlave bilgi için tıklayınız:

- Gaflet nedir ve ondan nasıl kurtulabiliriz?

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet