Kur'an surelerindeki ifade farklılıkları nedendir?

- Okuduğum Kur'an meal ve tefsirlerinde, Mekki ve Medeni surelerin içerik ve üslup farklılıklarını indiği dönemin muhataplarına göre olduğu söylenmekte. Ayetlerin hepsinin ilk muhatabı Hz. Peygamber olduğu halde, bazı sureler çok zor okunuyor. Nisa suresi Medine’de, Furkan suresi Mekke’de indiği halde ayet sonları aynı şekilde bitiyor.

- Buradaki dil farklılığı ya da Arapça gramer farklılığı nereden kaynaklanmaktadır?

Değerli kardeşimiz,

Burada Tefsir Usulü kaynaklarında yer alan Mekki ve Medeni surelerin özelliklerine dair bilgiler bu soruya cevap olacak mahiyettedir.

Özetle şöyledir:

Kur'an sureleri, Mekkî-Medenî diye ikiye ayrılmaktadır. Hicret öncesi inenlere Mekkî sûreler, hicretten sonra inenlere de Medenî sûreler denir.

Mekkî Sûrelerin Özellikleri

a. Bakara ve Âl-i İmrân sûreleri hariç, başında hurûf-i mukattaa bulunan her sure Mekkî’dir.

b. İçinde secde bulunan sureler Mekkî’dir.

c. İçinde كَلاَّ  (Hayır, asla!) kelimesinin geçtiği sûreler Mekkî’dir. Zira Mekkelilerin büyük bir çoğunluğu kibirli ve gururlu kimselerdi. Böyle bir kelimenin kullanılmasıyla onların dik başlılıkları reddedilmiş ve bu kimseler âdeta tehdit edilmişlerdir.

d. Bakara sûresi hariç içinde geçmiş ümmetlerin ve peygamberlerin kıssalarını anlatan sûreler Mekkî’dir.

e. Bakara suresi hariç, içinde Hz. Âdem ve İblis kıssasının geçtiği sureler Mekkî’dir.

f. Bazı istisnalar bulunmakla birlikte içinde يَا اَيُّهَا النَّاس  cümlesi bulunan ve  يَا اَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا  bulunmayan sureler Mekkî’dir.

g. Kısa surelerin büyük bir kısmı Mekkî’dir.

Konu Bakımından Mekkî Sûreler

a. Mekkî surelerde hitap daha çok inkarcılar için olduğundan, sıkça Allah’a ahirete iman meselesi üzerinde durulur.

b. Şirk düşüncesinin yanlışlığı, bunun körü körüne bir taklit olduğu belirtilir, atalarının gittiği bu yolun yanlışlığı vurgulanarak, kendi akıllarını kullanmalarının gereği üzerinde durulur.

c. Yine Mekkî sûrelerde Allah’ın azâmeti, saltanatı, O’na itaatin gerekliliği ve kıyâmet gününe iman gibi konular ön plandadır.

d. Mekkî sûrelerde geçmişte yaşayan peygamberler ve peygamberlerle kavimleri arasındaki mücadeleleri detaylı bir şekilde ele alınır.

e. Ahlâk ilkeleri, doğruluk, iyilik, akraba ziyareti, anne-babaya iyi muamele, komşu hakları, dilin ve kalbin korunması gibi bütün insanların kabul etmesi gerekli olan toplumsal kurallarla, küfür, fısk, zulüm, çocukları diri diri gömme, adam öldürme ve zinanın çirkinlikleri gibi konular farklı şekillerde işlenir.

Üslup açısından da Mekkî sûrelerle Medenî sûreler arasında bazı farklılıklar vardır. Bunlar:

a. Mekkî âyet ve sûreler kısa, ifadeler veciz ve vurguludur. Çünkü böylesi şiirimsi bir üslup muhatabı etkilemekte daha müessirdir.

b. Önemli bazı kelime ve cümleler tekrar edilmekte, yeminler ve darb-ı meseller kullanılmaktadır.

c. Kıyâmetin halleri, cennet-cehennem tasvirleri fazlaca yer tutmaktadır.

d. Müşriklerle mücadele ve şirki çürütecek delillere önemli bir yer verilmektedir. Böyle bir üslubun seçilmesindeki sebep, Mekke ehlinin Hz. Peygamber (asm) ve Kur’ân’a karşı olan inatçı tutumları ve olumsuz davranışlarıdır. Bunun içindir ki Kur’ân, onları bu tutumlarından vazgeçirmek, etkilemek ve iman etmelerini sağlamak için böyle bir üslûbu kullanmıştır.

Medenî Sûrelerin Özellikleri

a. Hukuk, ceza hukuku, miras payları, bazı toplumsal kurallar, devlet hukukuna ait bazı prensipler işlenir.

b. Savaşa izin ve savaş hükümleriyle ilgili hükümler bulunur.

c. Ankebût sûresi hariç, içinde münafıkların bahsi geçen sûreler Medenî’dir.

d. Yahudi ve Hristiyanlarla ilişkiler, onları yanlışlıklarından dönmeye davet gibi konular Medenî surelerde işlenmiştir.

Üslup Bakımından Medenî Sûreler

a. Medenî sûreler genellikle daha uzundur. Zira bu sûre ve âyetlerde hukuki hükümler ele alınır.

b. Genellikle sakin ve yumuşak bir üslup kullanılır. Zira bu dönemdeki vahiy, daha önce inmiş olanların bir yönüyle genişletilmiş şeklidir. Bu da âyet ve sûrelerin daha uzun ve geniş olmasını gerektirmektedir.

Aynı zamanda Medine’de muhatap kesim, genellikle inanan kimseler olduğundan, bunlara karşı yumuşak ve sakin bir üslup seçilmiştir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet