İmam Maturidi, cehenneme giren müminlerin ebedi kalacağını mı söyler?

- İmam Maturidi'nin Kitabut Tevhid'in de "Büyük günah ve bunları işleyenlerin durumu" başlığı altında "Cehenneme gireceklerin oradan çıkacakları konusunda ise herhangi bir beyan varit olmamıştır." diye bir ifadesi varmış.
- Acaba bu ifade imamımıza mı ait yoksa bağlamından kopartılmış bir ifade midir? (Kitabü't-Tevhid - Bekir Topaloğlu Tercüme - sf. 501)

Değerli kardeşimiz,

- Bizim anladığımız kadarıyla, "Cehenneme gireceklerin oradan çıkacakları konusunda ise herhangi bir beyan varit olmamıştır." (Kitabü’t-Tevhid, 1/331-332) şeklindeki ifade Mutezilenin görüşü olarak nakledilmiştir. Çünkü, söz konusu ifade: “Mutezile (büyük günah işleyen kimsenin mümin olmadığı hakkındaki iddialarını isim üzerinden yürütmüş ve bunu:) büyük günah işleyenlerin (Fasık, facir, zalim gibi) kötü ve çirkin isimlerle isimlendirilmelerini, iman ise, temiz/güzel isimlerden olduğundan (iman sahiplerinin) bu gibi kötü isimlerle isimlendirilmeleri söz konusu olmadığını,  delil olarak göstermişlerdir...” cümlesinin bir devamıdır.

İmam Maturidi’nin bu iddiaya cevabı ise şöyledir:

“Fakih Ebu Mansur (r.h.) diyor ki: Biz, Allah'tan yardım dilemek suretiyle deriz ki: O/Maturidi (kendisi için söylüyor:),  onların (Mutezilelerin konuyla ilgili) ihtilaf ettikleri hususlarda değil, fakat “vaîd (Kur’an’da söz konusu olan ebedi cehennemde kalma vadinde) müminlerin iştirak etmediği/dahil olmadığı) hususunda” onlarla beraberdir/aynı düşünceyi paylaşmaktadır…” (Kitabü’t-Tevhid, 1/331-332)

Yani ebedi olarak cehennemle tehdit edilenler, mümin olmayanlardır. Günahları kendilerini iman dairesinden çıkardığı ve kafir olarak ölen kimselerdir.

- Diğer bazı akaid/kelam kitaplarında olduğu gibi, İmam Maturidi de muarızları “Fırak-ı dalle”den bazı alimler oldukları için onların seviyesine göre konuşur ve konuları fazla uzatmaz. Bu sebeple bazı ifadeleri bizim arzu ettiğimiz açıklıkta görünmeyebilir. Konumuz da buna dahildir.

Bizim burada anladığımız şudur:

İmam Maturidi; Mutezilelerin: “Büyük günah işleyenlerin ‘ne kâfir ne de mümin olmadığına’ ve ebedi cehennemlik olarak gösterilen kimseler içinde büyük günah sahiplerinin de olduğuna” dair iddialarını reddetmekte ve “cehennemle tehdit edilen insanların işledikleri günahlarıyla iman dairesinden çıktıklarını ve bu sebeple cehennemde ebedi kalacak olanların yalnız kâfirler olduğunu” bildirmektedir.

Büyük veya küçük günah işleyen Müslüman dinden çıkmaz. Çünkü Kur’an’da günah işleyen kimseden “mümin” veya “iman edenler” diye bahsedilmiş, selâm veren kimseye “mümin değilsin” demek yasaklanmış (Bakara, 2/178; Nisâ, 4/94; Hucurât, 49/9), günah işleyenlerin tövbe etmeleri istenmiş ve günahta ısrar etmedikçe bağışlanacakları açıklanmış, Hz. Peygamber (asm)’e de müminler için Allah’tan mağfiret dilemesi emredilmiş (Tevbe, 9/113; Nûr, 24/31; Muhammed, 47/19) ve Allah’ın afüv, gafûr, tevvâb vb. sıfatları vurgulanmıştır. Müslümanın da nefsânî arzularının baskısıyla veya ihmalden ötürü günah işleyip bağışlanma ümidi taşıdığı dikkate alınırsa, kâfir değil fâsık mümin olduğu anlaşılır.

Ayrıca büyük günah işlemiş olsa da kişi iman etmek suretiyle en büyük hayrı işlemiş olur, kötülükte ise şirk ve inkâr noktasına ulaşmamış bulunur. Eğer büyük günah sahibine ebedî cehennem cezası verilirse en üstün iyilik olan imanı mükâfatsız kalır, bu da adaletle bağdaşmaz. Tövbe ederek veya etmeden ölen günahkâr Müslümanın âhiretteki durumu Allah’a havale edilir, dilerse bağışlar, dilerse azap eder, ancak cehennemde ebediyen kalmayacağı hususu naslardan anlaşılmaktadır. Allah’a isyan edenlerin ebediyen cehennemde kalacağına ilişkin naslar mutlak fâsıkla ilgilidir, mutlak fâsık ise kâfirdir. Mâtürîdîlerin büyük çoğunluğu bu görüştedir.

İmam Mâtürîdî büyük günah işleyene mümin derken Ebü’l-Muîn en-Nesefî gibi bazı Mâtürîdîler fâsık adını verir ki, doğrusu günahkârın fâsık Müslüman olduğudur (bk. Mâtürîdî, Kitâbü’t-Tevĥîd, s. 324-383; Nesefî, Tebsıratü’l-edille, II, 766-787)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet