Şafii mezhebine göre; cemaate sonradan yetişen kişi (mesbuk), namazını nasıl tamamlar?

Değerli kardeşimiz,

Namaza sonradan yetişen kişiye "mesbuk" denir. Mesbuk, iftitah tekbiri aldıktan sonra hiç bir sünnet ile meşgul olmaması, belki hemen Fatiha'yı okumakla meşgul olması gerekir.

Ancak sünnet ile meşgul olmasına rağmen, Fatiha'yı okumayı yetiştireceğini zannederse, o takdirde sünnetle meşgul olabilir.

Eğer herhangi bir sünnet ile meşgul olmazsa, rükuda imamına vücuben tabi olur. Fatiha'dan geriye kalan kısmı okumak onun üzerinden sakıt olur, düşer.

Eğer kıraatini tamamlamak için geri kalır da imam başını rükudan kaldırırsa, bu rekatı kaçırmış olur, fakat namazı batıl olmaz.

Ancak özürsüz olarak fiili iki rüknü imamla beraber yapmaktan geri kalırsa, o takdirde namazı batıl olur.

Eğer mesbuk kişi istifah duası yahut euzu çekmek gibi sünnetlerle meşgul olursa, Fatiha'dan bunlar kadarını vücuben okur. Sonra üzerindeki vecibeyi bitirip mutmain olarak imamla birlikte rükuya yetişirse o rekata kavuşmuş olur.

Eğer üzerindeki vecibeyi tamamlayıp da imam doğrulmuş durumunda ise, bu hâlde iken ona uyar ve rekatı kaçırmış olur.

Eğer okumakta olduğu dua ve süreleri tamalamayıp okumakta devam ediyorsa, bu arada imam da secdeye eğilmek üzere ise imamdan ayrılmak niyeti belirlenmiş olur. Çünkü imam secdeye eğilir de ona uyan kişi imamdan ayrılmaya niyet etmezse, namazı batıl olur.

Eğer imamla birlikte secdeye eğilirse yine namaz batıl olur. Bu kişi eğer her hangi bir sünet ile meşgul değilse, kıraatı keser ve imamla birlikte rükuya varır.

İmama uyan kişi rüküsunda eğer Fatiha'yı terk ettiğini bilir yahut bunda şüphelenirse, bir daha geri dönmez. İmam selam verdikten sonra bir rekat daha kılar.

İmam uyan kişi Fatiha'yı terkettiğini bilse, yahut bunda şüphelense, bu esna da imam da rükuya varsa, kendisi ise henüz rükuya varmasa, Fatiha'yı okuması vacip olur. Çünkü okuma yeri bakidir. Böyle bir kişi özür sebebiyle imamdan geri kalmış sayılır ve onun için muvafık bahsindeki ağır okuyan kimsenin hükmü uygulanır.

Namazın bazı rekatlarını imamla birlikte kılmayı kaçıran mesbuk kişi, rüku caiz olacak kadar mutmain bir şekilde imama rükuda yetişirse, o rekata yetişmiş olur.

Eğer o rekata yetişmez yahut fazladan yapılmış bir rükuda yetişirse yahut güneş ve ay tutulması namazının ikinci rekatında yetişirse, bu rekata yetişmiş olmaz. Çünkü Ebu Hüreyre'den rivayet edildiğine göre Hazreti Peygamber (asm) şöyle buyurdu:

"Cuma günü son rekatın rükusuna yetişen ona bir rekat daha eklesin. Kim rükuya yetişmezse öğle namazını dört rekat olarak kılsın."

Şafii mezhebine göre bir kimse imama secdede iken yetişirse, iftitah tekbiri alır sonra tekbir getirmeksizin secdeye varır.

Eğer imama namazın sonunda yetişirse, yine iftitah tekbiri alıp oturur. Cemaat faziletini almış olur.

Eğer imama son rekatta yetişirse, bu rekat onun namazının ilk rekatı olur. Çünkü Hz. Ali'den rivayet edildiğine göre şöyle demiştir:

"Yetiştiğin rekat senin namazının ilk rekatıdır."

Yine İbni Ömer'den rivayet edildiğine göre kendisi şöyle demiştir.

"Bu kişi tekbir alır ve imam selam verince namazın geriye kalan kısmını tamamlamaya kalkar."

Bununla mezhebin şu kaidesi yerleşmiştir. Mesbukun yetiştiği rekat onun namazının evvelidir, tamamladığı rekatlar ise namazın sonudur. Çünkü Hz. Peygamber (asm) şöyle buyurmuştur:

"Namazdan yetiştiğiniz kadarını kılın, kaçırdığınızı ise tamamlayın."

Bu meseledeki hüküm diğer mezhep imamlarının görüşlerine uymamaktadır. Onlara göre mesbukun yetiştiği rekat namazın sonu, tamamladığı rekatlar ise namazın evvelidir. Çünkü Hz. Peygamber (asm) şöyle buyuruyor:

"Yetiştiğiniz kadarını kılın, kaçırdığınızı kaza edin."

Namaz, kunut bulunan bir namaz ise ve mesbuk imamla birlikte kunut okusa, namazının sonunda kunutu yeniden yapar. Çünkü imamla birlikte yaptığını ona uymak için yapmıştır. Kunut yerine ulaşınca, onu yeniden yapması gerekir. Bu mesele teşehhüde benzer.

Bir kimse mesbuk olduğu hâlde imamla birlikte teşehhüdde otursa, sonra eksiğini tamamlarken teşehhüd yeri gelince yeniden teşehhüdde bulunması gerekir.

İlk iki rekat yahut onlardan birini kaçıran mesbukun, son iki rekatı yahut iki rekattan birinde Fatiha'dan sonra bir sure okuması sünnettir. Bunun sebebi, namazın suresiz kalmamasıdır.

 (bk. Prof. Dr. Vehbe Zuhayli, İslam Fıkhı Ansklopedisi)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet