Uyanık halinde Resulullah'ı görmek

Bir araştırma dergisinde bir hadis profesörünün, Rasûlüllah (sav)'in cesediyle alakalı, alışmadığımız uslüpta şeyler söylediğini, uyanıklık halinde Rasulüllah (sav)'i gördüğünü söyleyen ulamayı alaylı ifadelerle tenkit ettiğini okuduk. Mesele gerçekten onun dediği gibi midir? Mesela günümüzdeki insanların uyanıkken Rasulüllah (sav)'i görmeleri mümkün değil midir?

Adı geçen yazıda ilmî cevabı gerektirecek şaz mutalaalar var denebilir. Zaten muhterem müellifin bir mesai arkadaşından öğrendiğime göre, makaleye ilk koydukları başlık oldukça ağır kelimeler ihtiva ediyor imiş, başlığı haklı ikazlar üzerine değiştirivermişler. Bu ve aynı yazıda yapıcı tenkitler beklediğini söylemeleri hem hakşinas olduklarını, hem de bu söylediklerinde tartışmasız isabetli olduklarını iddia etmediklerini gösterir. Fakat bizim bu kısa ve acele yazımızda yapabileceğimiz, meseleninin sadece bir yönüne temas edebilmek ve şu anda Rasûlüllah (sav)'in görülüp-görülemeyeceğini anlatmaya çalışmaktan ibaret olacaktır.

Ancak bir kardeşiniz olarak şu ikazımı da hoş karşılayacağınızı umarım:

Dinin aslını oluşturmayan böyle teferruat meselelerde farklı düşünebilmek mezmum değildir ve ulemanın şiarındandır. Binaenaleyh, nice on yıllarda yetişen öyle üstatlarımız -ki biz onların talebesi nesliyiz- öyle ağır dille, itham etmemiz yakışıksız olur. İmdi: Meselenin önce amelî (ictihada mecal) ve itikad esaslarıyla ilgili bir konu olmadığını söylemekle başlayalım. Yani Rasulüllah Efendimiz (sav)'in "yakaza" halinde görülebileceğine ya da görülemeyeceğine inanmak ya da inanmamak mecburiyetinde değiliz. İman esaslarımız arasında böyle bir şey yok. Bunlardan herhangi bir yönü herkes için "yakîn ilim" ifade edecek biçimde bildiren şer'i deliller de yok. Binaenaleyh mesele sadece genel olarak ilgilenen insan için "işaret" ve "delâlet"lerden istinbat edilen bir "zann-i galip" ve "itmi'nan,", bizzat yaşayan insanlar için ise başkalarını ilzam etmeyen, ilgilendirmeyen bir nevî "yakîn" ifade edebilir. Öncelikle bunu böylece tespit etmemiz gerekir.

İkinci olarak, varlık âlemini beş duyumuzun algı alanıyla sınırlamak ve olmuş ve olacak olan her olayı bu âlemde geçerli "tabiat kanunlarıyla" bağımlı görmek, akla aykırı olduğu gibi Allah için de bir "ta'til" ve onu, kendi yarattığı kanunların haricinde hareket edememekle ta'ciz ve tenkis olur.

Çeşitli İslam âlimlerinin, Allah (cc)'in dışındaki varlıkları bir takım kategorilere ayırdıkları bilinmektedir. Mesela İmam Rabbanî (ks) şöyle bir ayırım yapar: "Mümkün (yani varlığı başkasının var etmesine bağlı) âlem üçe ayrılır:

1. Alem-i ervâh (ruhlar âlemi.)
2. Alem-i misâl (manaların temessül etmesi görünüm kazanması âlemi).
3. Alem-i escâd (bedenler, maddî varlıklar âlemi)

âlimlerin dediğine göre "âlem-i misâl", ruhlar âlemi ile bedenler âlemi arasında bir ara âlemdir ve bu iki âlemin manaları ve hakikatleri için ayna durumundadır. Ruhlar ve bedenler âlemlerinin manaları "âlem-i misâl"de latif (keşif ve elle tutulur olmayan) imajlarla (sûret) tezahur eder. Yani her mananın ve her hakikatin (gerçek varlığın) orada bir sureti ve heyeti vardır... Kısaca "âlemi misâl" sadece müşahade ve görüntü içindir. Orada oluş yoktur. İşaret edildiği gibi orası diğer iki âleme aynalık eder...(İmam Rabbanî, Mektûbat, NI/44-45).

Ruh bedenle ilişkiye geçmeden öncede geçtikten sonra da misal âleminin aynasında tecelli edebilir. Hatta Hz. Âdem'den önce varlıklarından söz edilen Âdemler, beden âleminde var olan zatlar değil. Hz. Âdem'in ruhunun temessülünden ibarettirler.(İmam Rabbanî, age, N/99) Cinlerin ve meleklerin lâtif görüntüler olarak "temessül" ettikleri bir vakıadır. Cinler temessül edebilirken kâmil insanların ve daha da ilerisi peygamberlerin ruhlarının "misâl âlemi" aynasında görülebilmesinin şasılacak ne yönü vardır?(bk. age. N/101) Yani görülen onların kendileri (âlem-i ebdan) olmadığı gibi, ruhları da (âlem-i ervah) değildir, belki onun "misâli" (dublesi, perisprisi)'dir. Bu anlamda olmak üzere Rasulüllah (sav)'in yakaza (uyanıklık) halinde görülebileceğini söyleyen birçok âlim ve böyle birçok vaka vardır.(bk. Münavi, Feyz, VI/132-133) 

Büyük âlim Şah Veliyyullah Dehlevî, değerli eseri "Huccetu'llahi'l-bâliga"da "Âlem-i misâl" diye bir bölüm açmış ve Kur'an-ı Kerim sureleri, rahm, namaz oruç gibi ameller, maruf ve münker, günler ve benzeri manaların nasıl temessül ettiklerini, hatta ölümün dahi bir koç suretinde temessül edeceğini hadisle anlatır ve "birçok hadisin delâlet ettiği üzere, varlık içerisinde maddi (unsur) olmayan bir âlem vardır ve manalar orada kendilerine uygun imajlarla temessül ederler..." der (Dihlevî, Huccetüllah, I/13). Ve

"Biz Meryem'e ruhumuzu (Cebrail'i) göndermiştik de o, kendisine yaratılışı tam bir beşer şeklinde görünmüştü." (Meryem, 19/17)

ayetine işaret eder (Dihlevî, agk.). Sonra da der ki:

"Bu hadislere bakanlar, ya bunları zahirleri (kelime anlamları) ile kabul edip, sözünü ettiğimiz biçimde bir âlemin varlığını itiraf zorunda kalırlar ki; hadis ehlinin kuralı da bunu gerektirir, Suyutî buna dikkat çekmiştir. Ben de aynı görüş ve kanaatteyim.." (Dihlevî, age I/14).

Görüldüğü gibi mesele varlık âlemini beş duyu ile sınırlı görüp görmeme, Allah (cc)'i yine kendi yarattığı kanunlarla "mecbur" bilip bilmeme meselesi olduğu kadar, hayatı ve onun safhalarını tanıma meselesidir de. Bu noktada Bediüzzaman'in hayatın tabakaları ile ilgili açıklamaları ilginç ve ikna edicidir. Özetle:

Birinci Tabaka: Bizim hayatımızdır ve (yeme, içme gibi) birçok kayıtlara bağlıdır.

İkinci Tabaka: Hz. Hızır ve İlyas (as)'in hayatlarıdır ve bir dereceye kadar serbesttir. Yani bir anda pek çok yerde bulunabilirler.

Üçüncü Tabaka: Hz. İdris ve İsa (as)'in hayatlarıdır ki, beşeriyetin ihtiyaçlarından sıyrılmış, melek hayatı gibi bir hayata dönüşerek nurani bir letâfet kesbetmiştir.

Dördüncü Tabaka: Şehidlerin hayatıdır. Kendilerinin öldüklerini bilmezler, belki daha iyi bir âleme geçtiklerini sanırlar. Hz. Hamza'nın, çok vakalarda kendisine sığınan adamları koruması, bununla izah edilir.

Beşinci Tabaka: Kabir ehlinin ruh hayatlarıdır. Ölüm tebdil-i mekândır, ruhun salıverilmesidir, görevden terhistir. Yokluk ve fena değildir. Sayısız vakalarla evliyanın ruhlarının temessül etmeleri ve keşif ehlinde bizlerle münasebetleri ve gerçege uygun olarak bizlere haberler uçurmaları gibi pek çok delil bu hayat tabakasını aydınlatır ve isbat eder..." (Saîd Nursî, Mektubat, s. 6-7)

Buhari, Müslim, Ebu Davud ve daha başkalarının rivayet ettikleri bir hadis-i şerif de anlatmaya çalıştığımız şeyi destekler:

"Beni rüyasında gören bir süre sonra uyanıkken de görecektir. Çünkü şeytan benimle temessül edemez." (Buhari, Tâbir 10; Müslim, Rü'yâ, 11)

Gerçi bu hadisin manasi beş-altı ihtimalı akla getirebilir. Hadis Sarihleri de hadisi bu ihtimallere göre anlamaya çalışmışlardır, ama, dünyada iken ve "yakaza" halinde görülebilmesi de bu ihtimallerden biridir. (bk. İbni Hacer, Fethul-Bârî, XN/385; Nevevî, Serhu-Müslim, XV/30-32) Durum böyle olunca, sözünü ettiğiniz sayın müellifin ifadesi ile "yazdığı eserleri taşıyabilmek için araba tahsisi gereken" Suyuti gibi bir âlimin sözünü yine sayın müellif naklediyor: "Ey kardeşim bilesin ki şu ana kadar ben Rasulullah'la yetmiş beş defa uyanıkken konuşmada bulundum..." Sâzelî: "Eğer bir an göremeyecek olsam kendimi müslüman saymam.", diyor.(Münavi, agk.) İbn Abbas'ın Rasulullah'ın vefatından sonra ona ait olan aynaya baktıgında kendisini değil onu gördüğü rivayet ediliyor.(İbn Hacer, agk.) İbn Hacer'in, İmam Rabbanî'nin, Said Nursi'nin anlattıklanna göre nice salih kişilerden Rasulüllah (sav)'i uyanık iken gördükleri onunla konuştukları, korktukları bazı şeyleri ona arzedip ondan tavsiye aldıkları" duyulmuş ve nakledilmiştir.(bk. Bu kişilerin eserlerinden biraz önce verdiğimiz kaynaklar).

Hem İslam hukukunda hem de İslam ahlakında Suyutî ve benzerlerinin değil, sıradan insanların dahi doğruya hamledilebilecek sözlerine hakikat olarak bakılır (yalan olması ihtimaline binaen hüküm verilmez). Bir anlam ifade eden sözler mutlaka bir işlem görür. "Kelamın i'malı ihmalinden evladır." Buna göre Suyutî ve benzerlerinin bu ifadelerini başka yoruma tabi tutmadan, hem de alaylı bir ifade ile reddetmek, onları yalancılıkla itham etmek demektir. Ehli hadis bunu yapmaz. Öyleyse şöyle diyebiliriz: Bu salih kişiler hiçbir şey görmeden gördük diyemezler. Mutlaka bir şey görmüşlerdir. Ama bu elbette Rasulüllah (sav)'in canı ve bedeni ile olan görüntüsü değildir. Çünkü o da herkes gibi ölümlüdür.(K. Zilmer) Ebubekr Efendimizin ilanı ile "Kim Muhammed (sav) ölmedi sanıyorsa, bilsin ki o ölmüştür." Rasulüllah (sav)'i o şekilde gördüğünü iddia eden de yoktur. Suyutî de "canlı" olarak gördüğünü değil "yakaza" halinde gördüğünü söylemektedir. Öyleyse "Hz. Peygamberi, asırlar sonra canlı olarak gördüğüne, onunla konuştuguna inanan bahtiyarlar arasında işbu Suyutîmiz de bulunmaktadır." gibi bir ifade, hem onun sözünü saptırmak (ya da anlamamak) hem de istihza etmek olur. En zayıf ihtimalle o insanlar bir hayal görmüşlerdir. Ama hayal de bir şeydir. Keşke böyle bir hayali sayın müellifle beraber bizler de görebilseydik. Ama bunun için herhalde bu konuda Goldziher'den çok Buhari ile Müslim ile hatta Rasulüllah (sav)'la rabıtalı ve onların imajlarına konsantre olmak gerekir. Rasulüllah Efendimiz (sav) bir hadislerinde: "Beni gören hakikat görmüştür." (Müslim, Ru'yâ,11) buyurduklarına ve bunu konu ile ilgili diğer hadislerinde olduğu gibi "menâm" (rüya) ile kayıtlamadıklarına göre, onların gördüklerine hayal dememiz de mümkün değildir. Belki onlar Rasulüllah (sav)'in ruhunun "âlem-i misal"deki temessülünü görmüşlerdir. Bu ruh ve cesetten oluşan bir "abd" olarak Rasulüllah değildir. Gidilse, öpülmek için eline ayağına kapanılsa (Allah'u a'lem) keşif bir madde ile temas kurulamayacaktır. Abd ve Rasül olarak onu görme gerçekleşmiş olmadığından da gören "sahabî" olmayacaktır. Ama bunun için bu bir taltif ve bir tekrimdir. Fakir de birisi çok yakın arkadaşım olmak üzere, yalan söylemelerine asla ihtimal vermediğim en az üç kişiden bu tür müşahadeler dinlemişimdir. Bu insanların, istisnasız, ehli hâl insanlar olması, bana bu işin bir seviye işi olduğunu da anlatmaktadır. Misâl âlemindeki bu görüntü ile konuşma meselesi ise şimdilik bizim meçhulümüzdür. Suyutî ve başkaları konuştuklarını dahi söylüyorlar (Allah'u a'lem).

Ancak şunu da ilave edelim ki bu durum şer'i bir hüccet, bir delil değildir. Naslara muhalif olmak üzere bu yolla bir hüküm ispat edilemez. Zaten ruhları orada burada, hatta birden çok yerde "temessül" eden zatlar [Rasulüllah (sav)'da öyle mi, bilemiyorum], ruhlârının bu temessüllerinden kendileri haberdar olmayabilirler de.(İmam Rabbanî, age. N/101) Öyleyse meseleye sadece bir keramet olarak bakmalı ve bu durumu reddedenlere Aliyyülkâri'nin kerameti kabul etmeyen Mutezileye dediğini söylemeli: "Kendilerinde görmediler de kabul etmediler." (Ali Kârî, Serhu'l-Fıkhı'l-Ekber, 113) Kaldı ki, böyle şeyleri reddederken -Allah'u a'lem- etkisinde kaldığımız Batı bir diğer cephesi ile de bu kabil şeylerle ilgileniyor ve muhtemel gördüğü her şeyin peşine düşüyor. Mesela aynı olayı çok ufak bir hata ile onlar da şöyle anlatıyorlar:

"Ruhun tezahürü bazen uyanık halde de meydana gelir ve duyu organlarının sınırları ötesinde hissetmek, görmek, anlamak yetenegine sahip olanlarda 'ikinci görüş' dediğimiz olayı meydana getirir." (Allan Kardec).(Halûk, Egemen Sarıkaya, Duru-Görü Zaman Mekân Disi Ruhsal Gözle Görüm, Bilim Araştırma Merkezi Ist.1979 s. 2)

Buradaki, derslere henüz "âlem-i misâl"e çıkmamıştır. "Klervoyans"ya da "durugörü", suje tarafından elde edilen enformasyonun telepatideki gibi bir diğer şahsın zihninden yada beyninden değil de dissal bir fizik kaynaktan doğrudan alındığı varsayılan bir ESP biçimidir. Klervoyans için özel yetenegi olan kişilere de "Klervoyan" ya da "durugörü medyumu" denir. (Encyclopedia of Psichology. Vol 1, A-K.)(agk.)

"Parapsikolojide durugöiü, normal duyuların sınırı dışında kalan, geçmiş zamana ve şimdiki zamana ait fizik objelerin para normal algılanisi olarak tanımlanır." (Sarıkaya, age. 9)

"Durugörü denilen gözsüz görüş yeteneği, insan varlığının sayısız normal üstü duyularından biridir. Gözleriyle görmeye alismis olanlar, bu türlü bir melekenin nasıl bir görme olabileceğini, eğer başlarından durugörü deneyimi geçmemişse pek anlayamazlar ve diyebilirler ki, 'Böyle bir şey nasıl olur?' Oysa rüya olayını animsayıp hiç değilse bir yaklaşim kurabilirler konuya" (Sarıkaya, age. arka kapak)

Kısaca:

1. Rasülallah (sav)'in, hatta bazı evliyanın ruhları, bazı insanlara temessül edebilir. Bu, onların ne bedenleri ne de ruhlarıdır, belki ruhlarının misâlıdır.

2. Ruhların temessülü bir anda birden çok yerde gerçekleşebilir ve bundan o ruhun sahibinin haberi de olmayabilir.

3. Ancak dinimizde bütün bunlara inanma zorunlulugu yoktur. İnanmayani; itikadî bozuklukla itham edemeyiz, belki, henüz dersi oraya çıkmadı diyebiliriz.