MÜTTEFEKKUN ALEYH

Üzerinde ittifak edilen ve ihtilaf konusu olmayan herhangi bir konu, söz veya mesele. İslamî ilimler alanlarında değişik anlamlarda kullanılmaktadır.

Hadiste müttefekun aleyh: Kütüb-i Sitte denilen meşhur altı hadis kitaplarının ravilerinden özellikle Buhârî ve Müslim'in her ikisinin aynı raviden rivayet ettiği hadislerdir. Bu tür hadisler, hadis kitaplarında zikredildiğinde, hadislerin sonunda "bu, müttefekun aleyh bir hadistir" veya "bu hadisi, Buhari ve Müslim rivayet etmiştir" şeklinde ifadeler yer almaktadır. Mesela şu hadis-i şerifi Buhari ve Müslim rivayet ettikleri için sonunda müttefekun aleyh ifadesi yer almaktadır: "Hepiniz çoban yani muhafızsınız ve hepiniz de maiyetinizde bulunanlardan sorumlusunuz. Bir yönetici (maiyetindekilerin) muhafızı (çobanı)dır. (Aile reisi olan) adam, aile efradının çobanıdır. Kadın da kocasının evi ve çocukları üzerinde çobandır. Hülasa hepiniz muhafız (çoban)sınız ve hepiniz de idarenizde bulunanların hukukundan sorumlusunuz" (İmam Nevevî, Riyazü's-Salihin tercümesi, I, 323).

Müttefekun aleyh hadislerin bir arada toplandığı "El-Lü'lü ve'l-Mercan Fima İttefeka Aleyhi'ş-şeyhan"adlı üç ciltlik bir eser de yazılmış ve iki hadis imamının ittifakla rivayet ettiği hadisler bu eserde toplanmıştır.

Buhari ve Müslim, hadis rivayetinde son derece ciddi ve titiz davranıp yalan söylediği tesbit edilen kimselerden hiç bir surette hadis rivayet etmediklerinden, bunların rivâyet ettikleri hadisler özellikle bunlarca "Müttefekun aleyh olanlar, İslâm âlimlerince en sahih hadis ve Kur'an-ı Kerim'den sonra ikinci kaynak olarak kabul edilmiştir."

Sahabe tarafından müttefekun aleyh olan hususlar, bütün Sahabenin ittifak ettiği ve hiç birinin muhalefet etmediği hususlardır. Ancak müttefekun aleyh hadisler aynı ravi ve aynı lafızla Buhârî ve Müslim tarafından rivayet edilen hadislerdir.

Fıkıh sahasındaki "müttefekun aleyh" ise, imam ve müctehidlerin ittifak ettikleri hükümlerdir. Bu hükümlerle ilgili ittifaka ayrıca "İcma''da denilmektedir. Abdestin namaz için şart oluşu ve günde beş vakit namazın farz olarak kılınışı, Sahabe ve fukahanın ittifakı için örnek olarak gösterilebilir.

Ayrıca bir mezhep bünyesindeki müctehitlerce müttefekun aleyh olan hususlar da vardır. Hanefi mezhebinde İmam Ebu Hanife, Ebu Yusuf ve Muhammed'in ittifak ettiği hususlar gibi.

Abdülcelil ÜNALAN