İnsanın özgür cüz'i iradesini, tercihini vurgulayan hangi ayetler var?

Değerli kardeşimiz,

Kur'an'da Allah'ın mutlak irade ve ilim sahibi olduğunu bildiren ayetlerin yanısıra, insanın da irade sahibi olduğunu belirten birçok ayet bulunmaktadır. Bu ayetlerde insanların yaptıkları şeylerden sorumlu olduğu, iyi şeyler yaptıklarında mükafat, kötü şeyler yaptıklarında ise ceza alacakları bildirilmektedir.

Allah'ın iradesinden haber veren ayetler, O'nun iradesinin, mutlak, eşsiz ve ezeli olduğunu, var olan her şeyin Allah'ın iradesi ile ihata edildiğini vurgular.

İnsana ait olan iradeden bahseden ayetler ise, insanın sınırlı ve cüzi olan iradesini ortaya koyar. Yani insan bir şeyin olmasını ister, Allah yaratır.

Demek ki, kişisel davranışlarda fiil, insan tarafından, onun iradesi ve hür seçimiyle yapılıyor. İnsanın seçimine göre de Allah, o fiili yaratıyor ve bundan dolayı onu sorumlu tutuyor.

Eğer Allah insana irade etme imkanı vermeseydi, insan iradesinden bahsetmek mümkün olmazdı. Allah'ın mutlak iradesi dahilinde insanın irade sahibi olması, fiillerini hür bir şekilde gerçekleştirme imkanı sağlamaktadır.

Allah'ın hürriyet vermediği canlılarda akıl olmadığı gibi sorumluluk da yoktur. İnsan ise akıl, irade ve beraberinde sorumluluk sahibi bir varlıktır.

Kuran'da insanın özgür bir iradeye sahip olduğunu belirten ve onun kendi yapıp ettiklerinden sorumlu olacağına delalet eden çok sayıda ayet mevcuttur.

Konuyla ilgili bazı ayetlerin mealleri şöyledir:

“Rabbinizden hak gelmiştir, artık isteyen iman etsin isteyen inkar etsin; fakat biz hakka karşı çıkanlara öyle bir ateş hazırladık ki ...” (Kehf 18/29)

“İstediğinizi yapın; ancak bilin ki Allah yaptıklarınızı görmektedir.” (Fussılet 41/40)

"De ki: 'Siz ey hakikati inkar edenler! Ben tapmam sizin taptığınıza, siz de tapmazsınız benim taptığıma. Ve ben tapmayacağım (asla) sizin tapıp durduğunuza, siz de (hiç) tapmayacaksınız benim taptığıma. Sizin dininiz size, benimki bana!" (Kafirun 109/1-6)

"Gerçek şu ki, Biz ona yolu / yöntemi gösterdik; şükredici, ya da nankör (olması artık kendisine kalmıştır)" (İnsan 76/3)

"Dinde zorlama yoktur. Artık doğru ile yanlış, birbirinden ayrılmıştır: O halde, şeytani güçlere ve düzenlere (uymayı) reddedenler ve Allah'a inananlar, hiçbir zaman kopmayacak en sağlam mesnede tutunmuşlardır: Zira Allah her şeyi işitendir, her şeyi bilendir." (Bakara, 2/256)

"O halde (Resulüm), öğüt ver. Çünkü sen ancak öğüt vericisin. Onların üzerinde bir zorlayıcı değilsin. Ancak yüz çevirip inkar edene gelince, işte öylesini Allah en büyük azap ile cezalandırır. Şüphesiz onların dönüşü sadece bizedir. Sonra onların sorguya çekilmesi de sadece bize aittir." (Ğaşiye 88/21-26)

"(Ey Peygamber,) de ki: 'Ey insanlar, şimdi size Rabbinizden hakikat (bilgisi) gelmiş bulunuyor artık. Bundan böyle her kim ki doğru yolu izlemeyi seçerse, bunu kendi lehine seçmiş olacaktır ve her kim ki sapıklığı seçerse, yine bunu kendi aleyhine seçmiş olacaktır. Sizin davranışınızdan sorumlu değilim ben." (Yunus, 10/108)

“Şüphesiz, sana biz Kitab'ı insanlar için hak olmak üzere indirdik. Artık kim hidayete ererse, bu kendi lehinedir; kim saparsa, o da kendi aleyhine sapmış olur. Sen onların üzerinde vekil değilsin." (Zümer 39/41)

“Herkesin kazandığı ya kendi lehine ya da aleyhinedir." (Bakara, 2/ 286)

"Kim iyi bir iş yaparsa, bu kendi lehinedir. Kim de kötülük yaparsa aleyhinedir. Rabbin kullara asla zulmedici değildir." (Fussilet, 41/46)

"İnsanların kendi işledikleri (kötülükler) sebebiyle karada ve denizde bozulma ortaya çıkmıştır. Dönmeleri için Allah, yaptıklarının bazı (kötü) sonuçlarını (dünyada) onlara tattıracaktır.” (Rum, 30/41)

“Bir toplum kendilerindeki özellikleri değiştirinceye kadar Allah, onlarda bulunanı değiştirmez ... " (Ra'd, 13/11)

"Bu yaptığınızın karşılığıdır. Yoksa Allah kullarına asla zulmetmez." (Al-i İmran, 3/182)

Demek ki insan, Allah'ın kendine sunduğu çeşitli imkanları kullandığı gibi, irade imkanını da kullanmaktadır. Dolayısıyla insan gerçekleştirdiği iyi veya kötü fiillerinden sorumludur ve karşılıklarını da görecektir.

İlave bilgi için tıklayınız:

- İrademiz özgür müdür? ...
- Her konuda dünyada özgür bırakılan insanın, intihar etmesinin ...
- Cehennemle korkutmak, insanın özgür iradesini yok eder mi ...
- Allah'ın küllî iradesi ile insanın cüzî iradesi nasıl bağdaştırılabilir ...
- İslam'da kişisel özgürlüklerde neden sınırlar var? ...
- Özgür iradeli olmak bize ne kazandırır?
- Cennette de özgür irade veya cüz-i irade olacak mı?
- İnsana irade sıfatı niçin verilmiştir ve bu sıfat nasıl kullanılmalıdır ...
- Cezamı çekeyim cehennemde ne olacak ki, ama dünyada istediğim ...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet