Hayız döneminde kadının bedeni pis mi, iş yapması günah mı?

Kadının ay başı hayır ya da adet dönemi dedikleri durumları var. Bu durudayken kadının pis olduğu ve iş yapmasının da doğru olmadığı şeklinde bazı bilgiler duydum, bunlar doğru mu yoksa hurafe mi? Eğer hurafe ise, buna benzer başka hurafeler var mı?

Değerli kardeşimiz,

Bunlar hurafedir, aslı astarı yoktur, eğer İslam adına söyleniyorsa, Allah’a ve Elçisine iftiradır, en büyük günahlardan biridir.

Allah Teâlâ’nın “Âdem’in kızlarına yazmış olduğu bir hal” olan hayız, yaşanması gereken doğal sürecinden koparılmış ve bazı toplumlarda bir tabu haline getirilmiştir.

Bir kısım Müslümanların da zihnine ve hayatına sokulan hayız dönemi ile ilgili hurafe örneklerinin önemli bir kısmı, bu dönemde kadınların tenlerinin pis kabul edilmesi ile ilgilidir. Bunlardan bizim ulaşabildiğimiz örnekleri şöyle sıralamamız mümkündür:

- Hayızlı kadın çamaşır yıkayamaz, hamur yoğuramaz, yoğurt mayalayamaz, turşu kuramaz, eğer kurarsa turşusu tutmaz (1) ya da hayızlı kadın akşam ezanından sonra küpten turşu çıkarırsa o turşu bozulur. (2)

- Hayızlı gelin mutfağa gitmez, yemekleri kaynana yapar.

- Hayızlı kadınlarla birlikte yemek yenmez, onlarla aynı yatakta yatılmaz. (3)

- Hayızlı kadın, tarla ve bahçeye gidemez, (4) sebze bahçesinden geçerse sebzeleri kurutur. (5)

Hayızlı kadının pis kabul edilmesi inancı, lohusa kadınlar için de oldukça yaygındır. (6)

- Lohusa da adetli kadın gibi kışlık, salça ya da tarhana yapamaz, turşu kuramaz, hatta açılmış bir turşunun içine elini soktuğunda o turşunun bozulacağına inanılır. (7) Lohusa kadın kırkı çıkana kadar yemek pişiremez, (8) elini hamura süremez. (9)

İlkel toplumlarda da hayızlı kadınların başkalarıyla yemek yememesi, bazı yiyeceklere dokunmaktan kaçınması, sığır ve av hayvanlarından uzak durması hatta âdet dönemi için yapılmış özel kulübelerde kalması gibi uygulamalar mevcuttur. Hayız kanının tehlikeli bir şey olarak görülerek özellikle erkeklerin hayızlı kadınlardan kendilerine zarar geleceğine inanmaları gibi ilginç durumlar yaşanmış ve yaşanmaktadır. (10)

Burada açıkladığımız batıl ve hurafe inançların İslâm dini açısından kabul edilemez olduğunun anlaşılabilmesi için, fıkıhtaki hades ve necaset kelimeleri arasındaki farkın çok iyi bilinmesi gerekir.

Hades, “manevî pislik, bazı ibadetlerin yapılmasına şeran mani olan ve hükmî necaset sayılan cünüplük ve abdestsizlik hali” olarak tanımlanır. (11)

Necaset ise, “maddeten pis şey; şeran pis görülen şey” anlamına gelmektedir. (12)

Bu tanımlardan da anlaşıldığı üzere hayız, nifas ve cünüplük dolayısıyla meydana gelen hades hali, bu hal geçtikten ve adet bittikten sonra gusül abdesti almayı gerektirmekle birlikte, kişinin bedenini/tenini kirleten maddî bir kirlilik meydana getirmez. Bedeni de dokunduğu yer de temizdir.

Burada dikkat edilmesi gereken bir başka şey de hayız, nifas ve istihâze kanının necis olmasından dolayı, sadece kanın bulaştığı yerlerin temizlenmesidir.

Ayrıca Hz. Peygamber (asm) müminin necis olamayacağını ifade etmiştir. (13)

Buna ilave olarak hayızlıyken Hz. Aişe’nin Hz. Peygamber’in (asm) saçını yıkamasından ve taramasından, (14) Hz. Peygamber (asm) Efendimizin hayızlı oldukları dönemde eşlerine dokunduğu, onlarla birlikte uyuduğuna dair hadislerden (15) anlaşılmaktadır ki, bu dönemlerde kadınların tenleri necis, pis değildir.

Hatta Buhârî, Sahih’inde hayız bölümünde bu konu ile ilgili özel bir başlık açmış ve altıncı babını “Hayızlı kadının cildine dokunmak bâbı” olarak isimlendirmiş ve bunun serbest olduğunu ifade eden hadisleri bu başlık altında vermiştir. (16)

Bu nedenle adetli/lohusa bir kadına dokunmakla kişinin elini yıkaması gerekmediği gibi; bu dönemdeki kadınların yemek yapması, hamur yoğurması, turşu kurması vb. işleri yapmasında da dinen hiçbir sakınca yoktur.

Hayızlı kadınların bedenlerinin temiz olduğunu ifade eden hadislerden biri Hz. Aişe’den rivayet edilen şu hadistir:

Resulullah (asm) bana buyurdu ki: “Mescidden seccadeyi bana ver.” “Ben hayızlıyım” dedim. Buyurdu ki: “Senin hayzın elinde değil ya!” (17)

Daha ziyade kadınların hayızlıyken camiye girip giremeyecekleri konusunda delil olarak kullanılan bu hadis-i şerifteki “Senin hayzın elinde değil ya!” ifadesinden hayızlıyken ten pis olmadığından dokunulan şeyin de pis olmadığı açıkça anlaşılmaktadır.

Kuran ve Sünnet naslarında hayızlı ve lohusa kadınların tenlerinin necis/pis olması ile ilgili bir bilgi bulunmadığı gibi, Hz. Peygamber'in (asm) uygulamaları bizlere hayızlı ve lohusa kadınların teninin necis olmadığını, adet döneminin tehlikeli bir dönem olmayıp doğal bir süreç olduğunu açıkça göstermektedir.

Buna ilave olarak gerek klâsik gerek sonraki dönemde telif edilmiş fıkıh kitaplarında kadınların özel dönemlerinde necis sayıldığını ifade eden şaz bir görüş dahi tespit edemedik. Özel dönemlerinde kadınının terinin, tükürüğünün, teninin temiz olduğuna dair alimler arasında görüş birliği vardır. (18)

Daha önce de ifade ettiğimiz gibi, temizlik konusunda dikkat edilmesi gereken şey, kanın necis olması dolayısıyla kan bulaşan yerlerin temizlenmesidir.

Kaynak:
1) Mustafa Varlı, Bid‘at, Hurafe ve Bâtıl İnançlar (İstanbul: Ensar Neşriyat 2014), 84.
2) Kemalettin Erdil, Yaşayan Hurafeler (Ankara: TDV Yayınları, 1991), 94.
3) Varlı, Bid’at, Hurafe ve Bâtıl İnançlar, 84.
4) Varlı, Bid’at, Hurafe ve Bâtıl İnançlar, 83.
5) Erdil, Yaşayan Hurafeler, 94.
6) Sedat Veyis Örnek, Türk Halk Bilimi (Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları,1995), 146.
7) Vildan Başak – Saliha Esen, “Uşak İli ve Çevresindeki Doğum ile İlgili İnanış ve Uygulamalar”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD) 7/10 (2020), 152.
8) Orhan Acıpayamlı, Türkiye’de Doğumla İlgili Âdet ve İnanmaların Etnolojik Etüdü (Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1961), 71.
9) Yaşar Kalafat, Türk Dünyası Karşılaştırmalı Türkmen Halk İnançları (Ankara: Asam Yayınları, 2000), 86.
10) Örnek, Etnoloji Sözlüğü, “Aybaşı”, 32.
11) Erdoğan, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, “Hades”, 167.
12) Erdoğan, F ıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, “Necâset”,449.
13) Bu konuyla ilgili hadisler için bk. Müslim, “Hayz”, 371; Tirmizî, “Tahâret”, 89 (No:121).
14) Müslim, “Hayz”, 297.
15) Buhârî, “Hayz,” 6 (No: 6-7-8); Buhârî, “Hayz”, 22 (No: 27); bu konuyla ilgili hadisler için ayrıca bk. Müslim, “Hayz”, 293, 295-296 (1/243); Tirmizî, “Tahâret”, 99 (No:132).
16) Buhari, Hayız, 6.
17) Tirmizî, Tahâre 101; İbn-i Mâce, Tahâret 120.
18) Nevevî, el-Mecmûʿ, 2/387-388; Detaylı bilgi ve değerlendirmeler için bk. Tuğba, Duru. “Hayız ve Nifas Dönemleri ile İlgili Bâtıl İnançlara Dayalı Uygulamaların İslâm Fıkhı Açısından Değerlendirilmesi”. Diyanet İlmî Dergi 60/1 (2024), 557-588.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet