Günaha mı üzülmeli tövbeye mi sevinmeli?

Bir insan günahtan döndükten ve pişman olduktan sonra günahtan döndüğü için sevinmeli mi yoksa günahı işlediği için üzülmeli mi? Günah işledikten sonra sanki böyle üzülemiyor muşum bu yüzden de tövbe kabul olmayacak gibi bir his oluşuyor. Bu bir vesvese midir yoksa gerçekten böyle bir durum var mı?

Değerli kardeşimiz,

İnsanın tövbe anındaki duygusu iki yönlüdür:

Bir yandan günahın çirkinliğini fark edip pişmanlık duymak, diğer yandan da Allah’ın kendisine tövbe imkânı vermesine sevinmek.

Biri olmadan diğeri tam olmaz; tıpkı gölgesiz bir ışık, ışıksız bir gölge olamayacağı gibi.

1. Tövbenin özü: Pişmanlıktır

Resulullah (asm) Efendimiz şöyle buyurmuştur: “Tövbe, pişmanlıktır.” (İbn Mâce, Zühd, 30; Tirmizî, Kıyamet, 49)

Pişmanlık, kalbin yönünü değiştirmesidir.

Kişi günahı bir yanlış olarak görür, Allah’tan utanır ve O’na yönelir.

Bu üzüntü, insanı Allah’a yaklaştıran bir uyanış ateşi gibidir.

2. Gazâlî’nin yorumu: “Köprü ve Leyla hikâyesi”

İmam Gazâlî, İhyâü Ulûmi’d-Dîn’de (Kitâbü’t-Tevbe, c. 4) tövbenin psikolojisini çok çarpıcı bir temsil ile anlatır:

“Her insanın dünyada bir Leyla’sı, yani en çok arzuladığı bir hedefi vardır, makam, mal, şöhret, vs.

Fakat hakiki müminin Leyla’sı cennettir.

Kişi, bütün ömrünce o Leyla’ya kavuşmak için köprü kurar.

Günah işlediğinde, bu köprüyü ateşe veren bir çakmak çakar.

Elbette ki yaptığına üzülür, ağlar; ama bu ağlamak köprüyü geri getirmez.

Tek çare, köprüyü yeniden inşa etmektir, yani samimi bir tövbe ile yeniden yönelmek.

Üzüntüsünün derinliği, köprüyü onarma gayretine güç verir.”

İmam Gazali’ye göre tövbenin kemâli, pişmanlığın sevinçle birleştiği noktada ortaya çıkar:

“Günahından dolayı mahzun, ama tövbesine vesile olduğu için Rabbine minnettar.”

3. İki duygu bir arada olmalı

Bu durumda insan hem günahına üzülmeli hem de tövbeye sevinmelidir.

Çünkü:

Günaha üzülmek, imanın diriliğidir.

Tövbesine sevinmek, rahmetin farkında olmaktır.

Sadece üzülmek kişiyi umutsuzluğa sürükler.

Sadece sevinmek ise hafifliğe, günahı küçümsemeye yol açar.

İkisi birleştiğinde, insan hem edep hem de ümit dengesine kavuşur.

4. Vesvese mi, yoksa samimiyet mi?

“Günah işledim ama sanki üzülmüyorum, tövbem kabul olmaz mı?” hissi genelde bir vesvesedir.

Çünkü kalpte böyle bir soru doğması bile, aslında imanın hâlâ diri olduğunu gösterir.

Gerçek pişmanlık, sadece gözyaşı değildir; günahı terk etme kararıdır.

Kuran’da Allah Teâlâ şöyle buyurur:

“Ey kendilerine zulmeden kullarım! Allah’ın rahmetinden ümit kesmeyin. Çünkü Allah, bütün günahları bağışlar.” (Zümer, 39/53)

5. Gazali’nin diliyle özet

İmam Gazâlî’ye göre tövbe, üç hâli birleştirir:

İlim: Günahın farkına varmak.

Hal: Ondan dolayı kalpte bir acı hissetmek.

Fiil: Onu terk edip Allah’a yönelmek.

Bu üçü birleştiğinde, insan hem günahından dolayı mahzun hem de tövbeye vesile olduğu için mesrur olur.

İşte “tevbenin kemali” budur.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet