Duygu ve hissin farkı nedir?

- İnsanda tezahür eden hissiyatlar nelerdir? Örneğin şefkat öfke ikram... bu hissiyatları ve duyguları yazabilir misiniz?..

Değerli kardeşimiz,

Duygu sözcüğü Türkçe'dir, Arapça kökenli olan “his”in karşılığıdır. Ancak Arapça'da “his” kavramı hem göz, kulak gibi biyolojik yapıya sahip organlar için, hem de cismani olmayan acı-lezzet gibi manevi  duygular için kullanılır. Nitekim, işitme, görme, koklama, tatma, dokunma gibi duyu organlarına “el-Havassu’l-Hamse - beş his" denilir.

Yine manevi bir duygu olan "sezgi" / "altıncı his” için de “el-Hassetu’s-Sadise” denilir.

Buna mukabil Türkçe’de, işitme, görme, koklama, tatma, dokunma gibi his organları için “Duyu organları”, hissiyatla alakalı duyumlar için de “duygu” kavramı kullanılır. Mesela, sevmek, nefret etmek, kin bağlamak, acı duymak, lezzet almak, merhamet etmek, şefkat göstermek gibi hislerimizi “duygu” sözcüğüyle ifade ederiz.

Latife-i rabbaniye: İdrak kabiliyetinde olan (dolayısıyla aklı da içine alarak) hissiyatın yansıması olan kalptir. Bu kavram, bilgili, şuurlu olan insan ruhu için de, bu anlamıyla nefis için de akıl için de kullanılır. (bk. Gazali, İhya, Kitabu şerhi acaibi’l-kalb)

Bedenin organları olduğu gibi, ruhun da latifeleri vardır. Bunlara latife denilmesi ise latif olmaları, gözle görülmemeleri itibariyledir.

Mesela, yalan söylemek insanın vicdanını rahatsız eder. Ama bir insan bunu alışkanlık haline getirdiğinde artık yüzü kızarmaz ve bir heyecan duymadan yalan söyler hale gelir. Bu hâl, ondaki dürüstlük, sadakat gibi bir takım latifelerin öldüğünün bir göstergesi gibidir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet